Trưng bày chuyên đề “Hình tượng rồng trên bia Tiến sĩ”

Đây là hoạt động hướng tới kỷ niệm 70 năm ngày giải phóng Thủ đô (10/10/1954 – 10/10/2024).

Vào năm 1484, vua Lê Thánh Tông cho khởi dựng những tấm bia Đề danh Tiến sĩ đầu tiên nhằm tôn vinh các nhà khoa bảng đỗ đạt. Trải qua hơn nửa thiên niên kỷ tồn tại với rất nhiều thăng trầm của lịch sử, đến nay, tại Văn Miếu - Quốc Tử Giám còn 82 bia, ghi danh 1.304 vị Tiến sĩ. Đây không chỉ là kho sử liệu quý giá về lịch sử, văn hoá, xã hội và giáo dục khoa cử Việt Nam thời quân chủ mà còn là những tác phẩm nghệ thuật tạo hình độc đáo với nhiều thông điệp ý nghĩa.

Trong số các hoa văn và hoạ tiết đã được sử dụng để trang trí trên trán bia và diềm bia Tiến sĩ, hình tượng rồng luôn được dành một vị trí hết sức trang trọng. Vốn là linh vật đứng đầu trong danh sách tứ linh (long, ly, quy, phượng), rồng luôn được coi là đại diện thiêng liêng, cao quý và chỉ dành cho các bậc quân vương. Vì vậy mà hình tượng rồng chủ yếu xuất hiện ở phần trán bia - bộ phận trang nghiêm nhất trên thân bia - và thường được thể hiện theo bố cục một đôi rồng chầu vào mặt trời có mây lửa bao quanh. Bản thân hình ảnh mặt trời mây lửa cũng là hình tượng tiêu biểu của nguồn sáng tri thức, thể hiện ý chí quyết tâm, khát vọng của các sĩ tử trên con đường lập thân, dựng nghiệp, đỗ đạt làm quan, giúp dân, giúp nước.

Trưng bày chuyên đề “Hình tượng rồng trên bia Tiến sĩ” thể hiện những khám phá mới lạ về các hoạ tiết rồng trên 82 bia Tiến sĩ Thăng Long. Các tác phẩm được giới thiệu đều được thể hiện trên nguyên tắc tôn trọng những đường nét nguyên bản trên bia Tiến sĩ. Nhờ có kỹ thuật rập thác bản, các nhà nghiên cứu tìm lại được không chỉ những bài văn bia chứa đựng nhiều thông tin hữu ích mà còn thể hiện được hoa văn, hoạ tiết hết sức tinh xảo, qua đó cho thấy sự tài hoa và điêu luyện của những nghệ nhân chế tác đá.

Các hoa văn, hoạ tiết rồng xuất hiện rõ nét nhất trên trán bia Tiến sĩ được tạo tác trong đợt dựng bia năm 1653, trong số đó có rất nhiều bia được truy dựng bởi liên quan đến các khoa thi trước đó hàng chục năm. Kể từ thời điểm này, hình ảnh rồng chầu mặt trời mây lửa thường xuyên hiện diện trên các trán bia. Tuy nhiên, nếu như đợt dựng bia năm 1653 thể hiện hình rồng theo hướng tả thực thì kể từ đợt dựng bia năm 1717 trở đi, hầu hết các hình tượng rồng đều được thể hiện hết sức đa dạng, thoát ly hoàn toàn khỏi những khuôn mẫu thông thường, thậm chí có cả những phiên bản rồng hoá mây, rồng hoá lửa hay rồng hoá cây lá. Đây cũng chính là điểm nhấn trong nội dung trưng bày “Hình tượng rồng trên bia Tiến sĩ”, mang đến cho khách tham quan những khám phá bất ngờ, thú vị về các giá trị thẩm mỹ đáng kinh ngạc của những tấm bia Đề danh Tiến sĩ tại Văn Miếu - Quốc Tử Giám.

Trưng bày chuyên đề “Hình tượng rồng trên bia Tiến sĩ”,kéo dài đến hết ngày 26/8/2024, tại Nhà Thái học, Di tích Quốc gia đặc biệt Văn Miếu - Quốc Tử Giám, Hà Nội.