Gửi bình luận
Từ xa xưa, văn hóa cồng chiêng đã ăn sâu vào tiềm thức của đồng bào các dân tộc thiểu số tại Tây Nguyên nói chung và Đắk Lắk nói riêng. Với người Ê Đê Bih, cồng chiêng là một phần không thể thiếu trong cuộc sống. Trong tất cả sinh hoạt, lễ hội, thậm chí trong đám tang của người Ê Đê trước đây đều có âm vang của tiếng cồng chiêng.
Theo phong tục của người Ê Đê, cồng chiêng là nhạc cụ dành riêng cho nam giới. Phụ nữ và trẻ em không được đánh. Tuy nhiên, chỉ có nhánh Ê Đê Bih tại Buôn Trấp là nơi duy nhất trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk, phụ nữ được khuyến khích đánh cồng chiêng. Nhờ vậy, chị em trong làng cùng nhau lập dàn chiêng Jhô với 6 chiếc và 1 trống. Với đội chiêng Jhô, trống đóng vai trò dẫn dắt nhịp điệu cho toàn bộ dàn chiêng. Những năm qua, chị em trong làng luôn cố gắng gìn giữ nét đẹp văn hóa của dân tộc.
Năm nay đã ngoài 80 nên bản thân rất trăn trở việc truyền dạy lại cho lớp trẻ. Bởi đánh trống làm sao cho khớp với nhịp điệu của dàn chiêng là điều khó. Bởi có nhiều người chỉ học được vài hôm thì nản lòng, bỏ cuộc. May mắn, tháng 6/2022, Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch tỉnh Đắk Lắk phối hợp với các cơ quan ban ngành, địa phương tổ chức lớp truyền dạy cồng chiêng Ê Đê Bih tại Buôn Trấp cho 19 học sinh từ 6 - 13 tuổi.
Mong muốn thế hệ trẻ gìn giữ và phát triển đội cồng chiêng nữ, tôi xung phong truyền dạy cho các em. Sau vài tháng chỉ dạy, nhiều học sinh từ chỗ không biết cầm gõ chiêng, múa xoang nay đã đánh được các bài chiêng truyền thống, như: Đón khách, cúng lúa mới, cúng bến nước. Tôi rất vui khi việc làm của mình mang lại ý nghĩa. Hy vọng, lớp trẻ sẽ thay chúng tôi gìn giữ và phát triển những nét đẹp truyền thống này.
 |
Nghệ nhân Ksor Siơh, dân tộc Jrai, làng Kly, thị trấn Nhơn Hòa, huyện Chư Pưh (Gia Lai) dạy đánh cồng chiêng cho học sinh trong vùng. Ảnh: Hồng Điệp |
Gia đình tôi có 3 người con, trong đó một cháu đang học lớp mẫu giáo 5 tuổi. Tại trường, ngoài làm quen với mặt chữ và con số thì những dịp đặc biệt các con được mặc trang phục truyền thống của dân tộc mình khi đến lớp. Không những vậy, nhà trường còn tổ chức cho học sinh tìm hiểu về cồng chiêng, múa xoang và các lễ hội truyền thống.
Ngay tại cổng trường, thầy, cô cũng bố trí một góc địa phương với hàng chục bộ trang phục truyền thống. Bên cạnh đó là những loại nhạc cụ dân tộc, như cồng chiêng, T’rưng… để học sinh làm quen.
Với tôi, việc nhà trường bố trí góc truyền thống rất thiết thực và ý nghĩa. Bởi thế hệ trẻ hiện nay ít mặn mà với văn hóa dân tộc nên một số nét đẹp truyền thống dần bị lãng quên và mai một. Để thế hệ trẻ biết yêu quý, giữ gìn thì phải giáo dục ngay từ bậc mầm non. Qua đó, dễ hình thành thói quen và giúp trẻ có ý thức bảo tồn và phát huy nét đẹp của quê hương, đất nước.
Là người con của dân tộc Jrai, những khi rảnh rỗi, tôi cũng đến trường cùng giáo viên dạy các con múa xoang. Tôi mong nhà trường tiếp tục duy trì và phát triển hoạt động giáo dục văn hóa địa phương này. Qua đó, các em có thể biết đến, và ghi nhớ nét văn hóa của cha ông đã lưu truyền từ nhiều đời nay.
 |
Em A Liêu. |
Là người con của dân tộc Bahnar nên từ nhỏ em được làm quen với nhiều loại nhạc cụ truyền thống. Vào dịp lễ hội, trong bộ trang phục truyền thống, em cùng ông bà, cha mẹ vui múa cùng dân làng. Khi tiếng đàn, tiếng chiêng ngân lên, em thấy thích thú và mong muốn gìn giữ nét văn hóa truyền thống này. Đặc biệt, trong kho tàng văn hóa của Tây Nguyên, đàn tre chính là loại nhạc cụ cổ mang âm thanh kỳ diệu của núi rừng và Ching-Kram (còn gọi là chiêng tre hay čing kram) là một minh chứng.
Ching-Kram là nhạc cụ độc đáo hình thành từ đời sống lao động của người dân Tây Nguyên. Nhạc cụ không chỉ đem lại âm thanh đặc trưng của vùng đất này, mà còn ẩn chứa trong đó cả giá trị lịch sử văn hóa lâu đời. Từ xa xưa đàn Ching-Kram gồm những thanh ching (chiêng) dài ngắn, dày mỏng. Khi dùng dùi gõ vào sẽ phát ra thanh âm mộc mạc, trong trẻo. Tuy nhiên, loại đàn này ít được phổ dụng bởi âm sắc chưa thật đa dạng và tinh tế.
Xuất thân từ gia đình có truyền thống chế tác nhạc cụ dân tộc, em rất trăn trở và mong muốn tiếng đàn Ching-Kram trở nên tinh tế, đến gần hơn với mọi người. Chính vì vậy, em cùng người thân tìm tòi, sáng tạo và “biến” đàn Ching-Kram từ 6 thanh ching – 6 người biểu diễn thành 14 thanh ching với một người trình diễn. Ngoài cải tiến đàn Ching-Kram, em còn đam mê với nhiều loại nhạc cụ khác, như cồng chiêng, đàn T’rưng… May mắn nhà trường, thầy cô và gia đình luôn động viên và tạo điều kiện thuận lợi để chúng em phát huy được niềm đam mê, sở trường của bản thân. Không những vậy, trong quá trình học tập, thầy cô cũng giới thiệu cho chúng em biết thêm nhiều nét văn hóa truyền thống của dân tộc. Ngoài ra, những buổi hoạt động ngoại khóa, trải nghiệm, chúng em có cơ hội thể hiện kiến thức về văn hóa và sẻ chia với nhau nhiều hơn. Đây là động lực để em tiếp tục trau dồi và phát triển nét văn hóa đặc sắc của các dân tộc ở Tây Nguyên.
“Hy vọng sẽ có nhiều bạn như em yêu thích, gìn giữ và phát huy những nét đẹp văn hóa của dân tộc mình. Từ đó, đưa những loại nhạc cụ, văn hóa truyền thống vươn xa nhằm quảng bá nét đẹp của Việt Nam nói chung và mảnh đất Tây Nguyên nói riêng. Còn với cá nhân, sau khi hoàn thành chương trình THPT em sẽ cố gắng học đại học và trở về quê nhà tiếp tục chế tác, phát triển các loại nhạc cụ dân tộc truyền thống. Em mong có thể đưa nhạc cụ truyền thống phát triển không chỉ ở trong nước, mà còn vươn ra thế giới”, A Liêu chia sẻ.
