Bùng nổ xét tuyển IELTS: Cơ hội, thách thức và bài toán “chảy máu ngoại tệ"

Chỉ vài năm trước, IELTS vẫn là tấm “giấy thông hành” chủ yếu dành cho những ai có kế hoạch du học hoặc tìm kiếm việc làm quốc tế. Nhưng hiện nay, chứng chỉ này đã bước thẳng vào “đấu trường” tuyển sinh đại học trong nước, trở thành con đường phổ biến đối với học sinh lớp 12.

Tại nhiều trường đại học, số thí sinh sử dụng IELTS để xét tuyển đã tăng vài lần so với những năm trước. Sự chuyển dịch này không diễn ra ngẫu nhiên, mà là kết quả của sự cộng hưởng giữa chính sách tuyển sinh hiện đại, biến động trong đề thi tốt nghiệp THPT, thị trường luyện thi phát triển nhanh và nhận thức ngày càng cao của xã hội về vai trò của ngoại ngữ.

Chính sách mới: “Tấm vé vàng” vào đại học

“Ngòi nổ” cho làn sóng này bắt nguồn từ quy định của sự tự chủ trong tuyển sinh của các trường đại học và quy định cho phép các trường đại học quy đổi hoặc cộng điểm ưu tiên khi thí sinh có chứng chỉ ngoại ngữ quốc tế như IELTS, TOEFL…

Thay vì phụ thuộc hoàn toàn vào kỳ thi tốt nghiệp, thí sinh có thể giữ lợi thế từ trước, giảm áp lực thi cử. Một số trường đại học đã áp dụng cách quy đổi thành điểm môn tiếng Anh một cách cụ thể hoặc cộng điểm cho các mức điểm của chứng chỉ ngoại ngữ quốc tế, ví dụ IELTS 5.0 tương đương 8 điểm, IELTS 6.5+ tương đương 10 điểm. Sự “ưu ái” này biến IELTS thành “tấm vé vàng” cho nhiều học sinh.

Thị trường luyện thi: "Nóng chưa từng có"

Song song với đó, thị trường luyện thi bùng nổ mạnh mẽ. Các tổ chức thi như British Council, IDP cùng mạng lưới trung tâm ngoại ngữ, khóa học online, nền tảng EdTech phát triển nhanh chóng.

Nhiều phụ huynh coi đây là khoản đầu tư “hai trong một”: Vừa phục vụ mục tiêu tuyển sinh đại học, vừa là hành trang cho tương lai học tập, việc làm và du học. Các khóa luyện thi cấp tốc, luyện thi chiến lược nở rộ, tạo ra một ngành dịch vụ giáo dục quy mô lớn.

Khoảng cách cơ hội ngày càng rõ rệt

Bên cạnh cơ hội về tăng năng lực ngoại ngữ, xu hướng này tiềm ẩn bất cập lớn: Bất bình đẳng trong tiếp cận. Lệ phí thi IELTS khoảng 4,6–5,3 triệu đồng/lượt, còn chi phí luyện thi có thể lên tới hàng chục triệu, thậm chí vài trăm triệu đồng.

Với các gia đình ở vùng sâu, vùng xa hoặc thu nhập thấp, đây là một rào cản khiến con em họ khó cạnh tranh được bằng con đường này. Khi cơ hội tuyển sinh phụ thuộc nhiều vào chứng chỉ tốn kém, khoảng cách giữa học sinh giàu – nghèo càng bị đào sâu.

“Chảy máu ngoại tệ” từ một kỳ thi

Theo ước tính, năm 2025 có khoảng 300.000 lượt thi IELTS, tương đương 1.500 tỷ đồng lệ phí, trong đó khoảng 85% tức khoảng 1.275 tỷ đồng chảy ra nước ngoài. Nếu số lượt thi tăng 12% mỗi năm, đến 2029 con số này có thể vượt 2.000 tỷ đồng.

Đây còn chưa tính chi phí giáo trình nhập khẩu, lương giáo viên bản ngữ và nhiều khoản khác. Một khoản tiền đáng kể mà nếu đầu tư vào hệ thống kiểm tra năng lực ngoại ngữ nội địa, sẽ tạo ra giá trị bền vững hơn nhiều.

Xét tuyển bằng chứng chỉ quốc tế: Các con số rõ rệt

Không chỉ vài trường áp dụng, mà đến năm 2025 đã có nhiều trường đại học lớn trong cả nước tiếp tục mở rộng quy mô sử dụng chứng chỉ ngoại ngữ quốc tế như IELTS, TOEFL hay PTE trong phương thức tuyển sinh.

Ngoài những trường như: Học viện Ngân hàng, Bách khoa Hà Nội, Kinh tế Quốc dân, Y Dược TPHCM, Công thương TPHCM, Công nghiệp TPHCM và Kinh tế – Luật… có mức tăng từ 1,5 tới 4 lần lượng thí sinh nộp chứng chỉ còn có nhiều đại học khác áp dụng phương thức này.

Các trường chấp nhận IELTS 4.0 là Đại học Sài Gòn, Thủ đô Hà Nội, Nha Trang, Phenikaa, Phan Châu Trinh, Học viện Nông nghiệp Việt Nam... Điểm quy đổi môn tiếng Anh tương ứng là từ 6 đến 8 điểm, tùy trường.

Hầu hết trường còn lại ra yêu cầu từ 5.0 IELTS trở lên, mức quy đổi phổ biến là 7-8,5 điểm môn tiếng Anh.

Cá biệt, với phương thức xét kết hợp chứng chỉ quốc tế, Trường Đại học Thương mại chấp nhận IELTS từ 5.0 trở lên hoặc tương đương. Thí sinh được quy đổi điểm chứng chỉ qua thang 10, và được cộng thêm 0,5-3 điểm thưởng. Ví dụ, thí sinh được 5.0 IELTS được quy đổi ra điểm 10, và cộng thêm 0,5 điểm thưởng. Thí sinh đạt từ 7.0 cũng được quy đổi 10 điểm và có 3 điểm thưởng.

Tương tự, thí sinh có chứng chỉ IELTS khi xét tuyển vào Đại học Kinh tế Quốc dân có lợi thế khi được tính 2 lần điểm. Thứ nhất, trường cộng 0,75 điểm cho tất cả các thí sinh có chứng chỉ tiếng Anh quốc tế, không phân biệt mức điểm cao thấp. Ví dụ, thí sinh có IELTS 5.5 hay 9.0 thì đều được cộng 0,75 điểm như nhau.

Đồng thời, Đại học Kinh tế Quốc dân tính điểm quy đổi sang thang điểm 10 cho chứng chỉ tiếng Anh. Mức tối thiểu 5.5 IELTS được tính 8 điểm; 6.5 IELTS tính 9 điểm; từ 7.5 IELTS trở lên tính 10 điểm.

Một loạt trường linh hoạt trong tuyển sinh chương trình đại trà, chất lượng cao, quốc tế hay liên kết ưu tiên hoặc quy đổi điểm IELTS theo từng cấp độ. Cơ chế này tạo điều kiện thuận lợi cho những thí sinh có chứng chỉ, nhưng cũng làm gia tăng áp lực thi lấy chứng chỉ trong học sinh phổ thông.

Hội nhập nhưng phải chủ động

Sự gia tăng thí sinh xét tuyển đại học bằng IELTS phản ánh khát vọng hội nhập của thế hệ trẻ, cùng sự nhanh nhạy của phụ huynh và nhà trường. Song nếu không có sự điều chỉnh, xu hướng này có thể làm sâu thêm khoảng cách giáo dục và gây thất thoát ngoại tệ đáng kể.

Bài toán đặt ra là giữ được tinh thần hội nhập mà không bị lệ thuộc. Cần một hệ thống đánh giá năng lực ngoại ngữ nội địa đủ tin cậy, kết hợp với chính sách hỗ trợ công bằng để IELTS trở thành lựa chọn tự nguyện, giá trị cộng thêm, chứ không phải “tấm vé bắt buộc” mở cánh cửa đại học. Chỉ khi đó, xu hướng này mới thực sự trở thành lợi ích lâu dài cho cả người học và nền giáo dục Việt Nam.
Giải pháp để phát huy và giảm thiểu các hạn chế

Để xét tuyển bằng IELTS thực sự trở thành động lực phát triển thay vì rào cản, Việt Nam cần có bước đi chiến lược.

Trước tiên, cần phát triển kỳ thi cấp chứng chỉ năng theo khung năng lực 6 bậc của Việt Nam đảm bảo chất lượng trở thành “kỳ thi tiếng Anh quốc gia” đạt chuẩn quốc tế, được các trường đại học trong và ngoài nước công nhận, nhằm giảm phụ thuộc vào chứng chỉ nước ngoài và giữ lại nguồn lực tài chính.

Bộ GD&ĐT nên thống nhất khung quy đổi điểm IELTS giữa các trường, giúp thí sinh có hướng đi rõ ràng và đảm bảo công bằng.

Chính sách hỗ trợ nhóm yếu thế là không thể thiếu: giảm hoặc miễn lệ phí thi, tổ chức điểm thi tại địa phương và cung cấp tài liệu ôn tập miễn phí để mọi học sinh có cơ hội tiếp cận ngang nhau.

Các trường đại học cũng nên đa dạng hóa tiêu chí xét tuyển, kết hợp chứng chỉ ngoại ngữ với bài kiểm tra năng lực, phỏng vấn hoặc hồ sơ học tập nhằm đánh giá toàn diện.

Cuối cùng, cần đẩy mạnh phát triển tài nguyên tiếng Anh nội địa từ giáo trình, ngân hàng đề đến nền tảng luyện thi do người Việt biên soạn và sở hữu bản quyền, vừa tiết kiệm chi phí, vừa phù hợp với bản sắc văn hóa - giáo dục.

Như vậy, điều cần nhất hiện nay là Việt Nam chủ động định hướng chiến lược đào tạo và kiểm định ngoại ngữ dài hạn, thay vì phản ứng theo xu hướng hay một kỳ thi cụ thể.

Việc xây dựng một kỳ thi “Made in Vietnam” nếu được đầu tư đúng mức sẽ tiết kiệm ngoại tệ, gia tăng chủ quyền giáo dục và đảm bảo nội dung phù hợp với người học.

Hội nhập phải đi đôi với chủ động. Khi đó, thế hệ trẻ không chỉ bước ra thế giới với kiến thức và ngoại ngữ vững chắc, mà giáo dục Việt Nam cũng giữ được vị thế chủ động và phát triển bền vững.