Gửi bình luận
Chính quyền hai cấp và kỷ nguyên AI không chỉ thay đổi phương thức quản lý mà còn mở ra bước ngoặt cho giáo dục số hóa sâu rộng.
Từ ngày 1/7/2025, Việt Nam chính thức vận hành mô hình chính quyền hai cấp với 34 tỉnh, thành phố.
Đây không chỉ là bước cải cách hành chính lớn mà còn là cơ hội quý báu để thúc đẩy chuyển đổi số toàn diện trong giáo dục.
Đặc biệt, Nghị quyết số 71-NQ/TW của Bộ Chính trị (Nghị quyết 71) về đột phá phát triển giáo dục, đào tạo định hướng chuyển đổi số toàn diện, phổ cập và ứng dụng mạnh mẽ công nghệ số, trí tuệ nhân tạo (AI) là một trong 8 nhiệm vụ, giải pháp.
Trong bối cảnh AI đang tái định hình phương thức học tập và quản lý, ngành Giáo dục cần tận dụng thời điểm lịch sử này để chuyển mình mạnh mẽ.
Việc hợp nhất địa giới hành chính đã tạo điều kiện để tái cấu trúc và chuẩn hóa hệ thống quản lý giáo dục, từ quy trình tuyển sinh, cấp học bạ điện tử đến hỗ trợ học phí không dùng tiền mặt và chữ ký số.
Trước đây, mỗi địa phương sử dụng phần mềm riêng biệt, gây khó khăn cho việc liên thông và chia sẻ dữ liệu. Nay, việc thống nhất hạ tầng và nền tảng công nghệ sẽ giúp giảm chi phí, nâng cao hiệu quả quản lý và thực hiện chính sách giáo dục công bằng, minh bạch hơn.
Tích hợp dữ liệu quy mô lớn còn cho phép các cấp quản lý giáo dục nhìn thấy toàn cảnh hệ thống, từ đó đưa ra quyết định phân bổ nguồn lực, điều chuyển giáo viên hay xây dựng chính sách hỗ trợ học sinh một cách chính xác và kịp thời.
Với các địa phương thiếu giáo viên hoặc cơ sở vật chất hạn chế, chuyển đổi số là công cụ quan trọng để tổ chức dạy học từ xa, hỗ trợ học sinh khuyết tật, học sinh dân tộc thiểu số, học sinh vùng khó.
Chuyển đổi số đang tạo ra những thay đổi sâu rộng trong giáo dục Việt Nam. Theo Bộ GD&ĐT, đến tháng 7/2024, toàn ngành đã đạt nhiều bước tiến quan trọng.
Thứ nhất, hoàn thiện hạ tầng dữ liệu giáo dục: Ba cơ sở dữ liệu lớn đã được hoàn thiện, gồm giáo dục mầm non, phổ thông và đại học. Hệ thống tích hợp dữ liệu từ gần 22.000 cơ sở mầm non, hơn 26.000 trường phổ thông và 470 cơ sở đào tạo đại học, với hàng triệu hồ sơ học sinh, sinh viên, giáo viên và chương trình đào tạo.
Cơ sở dữ liệu ngành cũng đã kết nối thành công với cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, bảo hiểm xã hội và công chức, giúp xác thực thông tin cho hơn 24 triệu học sinh, giáo viên và theo dõi việc làm của sinh viên sau tốt nghiệp.
Thứ hai, cung cấp dịch vụ công trực tuyến quy mô lớn: Từ năm 2022, tất cả thí sinh thi tốt nghiệp THPT được cấp tài khoản định danh để đăng ký dự thi, xét tuyển và nhập học đại học trực tuyến. Năm 2024, 94,66% thí sinh đăng ký trực tuyến, giúp giảm sai sót, tiết kiệm thời gian và chi phí. Hơn 760.000 hồ sơ học sinh được liên thông dữ liệu thường trú để xét tuyển đầu cấp mà không cần giấy tờ.
Hà Nội và TPHCM là hai địa phương đi đầu trong tuyển sinh đầu cấp trực tuyến, đảm bảo hiệu quả và minh bạch. Năm 2025, có hơn 1,16 triệu thí sinh đăng ký dự thi THPT trực tuyến.
Thứ ba, triển khai thí điểm học bạ số: Từ tháng 6/2024, Bộ GD&ĐT triển khai thí điểm học bạ số cấp tiểu học tại 63 tỉnh, thành. Hơn 3 triệu học bạ điện tử đã được gửi về hệ thống trung tâm, chiếm khoảng 43% học sinh lớp 1 đến lớp 4.
Học bạ số giúp minh bạch kết quả học tập, tiết kiệm chi phí, loại bỏ giấy tờ và thuận tiện hơn cho học sinh, phụ huynh.
Thứ tư, phát triển học liệu số và đổi mới dạy học. Ngành đã xây dựng kho học liệu số quốc gia với hơn 9.000 bài giảng e-learning, 2.000 video, hàng trăm thí nghiệm ảo và hàng chục nghìn câu hỏi trắc nghiệm.
Các trường học cũng tự phát triển gần 1 triệu học liệu số, chuyển sang sử dụng hệ thống quản lý học tập (LMS) để tăng tương tác giữa giáo viên, học sinh và phụ huynh.
Ngành giáo dục đang tiếp tục đẩy mạnh chuyển đổi số, phát triển văn bằng số, mở rộng cơ sở dữ liệu thành phần và đề xuất mô hình đại học số trong thời gian tới.
TPHCM là địa phương đi đầu với mô hình trường học thông minh, lớp học số. Thành phố tích cực ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data) vào giảng dạy; triển khai sổ liên lạc điện tử, học bạ số, thi và tuyển sinh trực tuyến tích hợp bản đồ số (GIS) và kho học liệu mở.
Giáo viên được bồi dưỡng năng lực số định kỳ, đáp ứng yêu cầu của môi trường giáo dục hiện đại.
Hà Nội nổi bật với việc chuẩn hóa và số hóa toàn diện các quy trình giáo dục. Tuyển sinh đầu cấp trực tuyến được triển khai rộng khắp, dữ liệu đồng bộ với hệ thống quản lý chung. Các trường thống nhất sử dụng phần mềm sổ điểm, học bạ điện tử, góp phần phát triển mạnh mẽ dạy học trực tuyến và học liệu số.
Tại Đà Nẵng, chuyển đổi số giáo dục gắn chặt với mục tiêu xây dựng đô thị thông minh. Thành phố đang phát triển hệ sinh thái giáo dục kết nối giữa nhà trường - phụ huynh - cơ quan quản lý. Nhiều trường trung học triển khai AI, học tập cá nhân hóa và đánh giá trực tuyến.
Quảng Ninh nhiều năm dẫn đầu cả nước về chỉ số chuyển đổi số. Ngành giáo dục tỉnh số hóa toàn bộ quy trình tuyển sinh, thi cử, hồ sơ; ứng dụng GIS để quy hoạch trường lớp và phân bổ giáo viên – học sinh hợp lý.
TP Huế xây dựng hệ thống giáo dục số đồng bộ với học bạ điện tử, trường học thông minh và cổng thông tin kết nối nhà trường - gia đình - xã hội. Giáo viên, cán bộ quản lý được đào tạo kỹ năng số bài bản.
Lào Cai là địa phương miền núi tiêu biểu. 100% trường sử dụng phần mềm quản lý, hồ sơ điện tử, dịch vụ công trực tuyến; giáo viên được đào tạo công nghệ, phát triển bài giảng số.
Những mô hình trên cho thấy: chuyển đổi số giáo dục chỉ thành công khi có sự đồng bộ giữa công nghệ, dữ liệu, năng lực số và tầm nhìn chiến lược.
Dù đạt được nhiều kết quả tích cực, chuyển đổi số giáo dục vẫn còn nhiều hạn chế: Một là, các địa phương sử dụng phần mềm khác nhau như VnEdu (VNPT), SMAS (Viettel), QLTH (MISA), hoặc phần mềm nội bộ tỉnh đầu tư xây dựng... Việc này dẫn đến phân mảnh, thiếu chuẩn hóa, khiến việc kết nối từ trường đến sở, Bộ gặp khó khăn. Hiện nay, dù đã có cơ sở dữ liệu chung, song nhiều nơi cập nhật chưa đầy đủ, dữ liệu sai lệch, khai thác chưa hiệu quả.
Hai là, cơ sở hạ tầng công nghệ ở nhiều địa phương, đặc biệt vùng sâu, vùng xa, còn yếu kém. Nhiều trường thiếu máy tính, đường truyền yếu, wifi không ổn định, không có phòng máy. Khoảng cách số giữa các địa phương ngày càng gia tăng, đe dọa công bằng giáo dục.
Học sinh Trường Tiểu học Nguyễn Bỉnh Khiêm (Phường Phước Thắng, TPHCM) trong một tiết học.
Ba là, năng lực số của giáo viên và cán bộ quản lý chưa đồng đều. Không ít thầy cô ngại thay đổi, chưa thành thạo công cụ dạy học trực tuyến, thiết kế bài giảng số, hoặc còn bối rối trong sử dụng phần mềm quản lý. Áp lực hành chính còn nặng nề do phải nhập liệu trên nhiều nền tảng.
Bốn là, học liệu số chưa được chuẩn hóa, rời rạc, không đồng nhất. Tài nguyên số phù hợp với từng cấp học, môn học, đối tượng học sinh còn thiếu hụt. Trong khi đó, ý thức về an toàn và bảo mật dữ liệu trong trường học còn yếu. Nguy cơ rò rỉ thông tin học sinh, giáo viên luôn hiện hữu khi thiếu giải pháp kỹ thuật và hướng dẫn đầy đủ.
Năm là, nguồn lực tài chính cho chuyển đổi số vẫn phụ thuộc vào ngân sách Nhà nước, trong khi nhiều tỉnh khó khăn chưa có khả năng đầu tư phần mềm, thiết bị và tập huấn giáo viên.
