Trên dải đất miền Trung nắng gió, Nghệ An bao đời nay nổi danh là “vùng đất học”, nơi sản sinh ra biết bao hiền tài, bậc đại khoa làm rạng danh non sông.
Là người có khát vọng, đỗ Tiến sĩ khi mới 27 tuổi, nhưng chỉ vì một lời phê hà khắc của vua và sự hiểu lầm từ bậc tiền bối mà ông bị đục tên khỏi bia Tiến sĩ, sự nghiệp khép lại trong nỗi oan khuất.
Không chỉ là đại khoa, Dương Văn An còn là tác giả của “Ô châu cận lục” - cuốn địa chí đầu tiên ghi chép toàn diện về vùng đất Thuận – Quảng, phản ánh tầm nhìn của một trí thức lớn thời nhà Mạc.
Không chỉ khuyên chủ từ bỏ những thú vui tầm phào, vị Tiến sĩ còn to gan bẻ cổ gà chọi của phủ chúa. Trong khi đó, một vị đại khoa khác vì để bảo vệ tôn ti, sẵn sàng đập đầu vào cột trụ.
Không chỉ là nhà thơ, nhà sử học, nhà thuỷ lợi… Nguyễn Thông còn được biết đến là một nho sĩ gắn bó mật thiết với hoạt động giáo dục, khoa cử triều Nguyễn.
Không chỉ là “ông quan văn học vượt hẳn mọi người” như Ngô Sỹ Liên nhận xét trong quốc sử, Trương Hán Siêu còn được ví là “đệ nhất danh sĩ triều Trần”, được thờ tự tại Văn Miếu, ngang với các bậc đại nho xuất chúng.
Không chỉ là trụ cột triều Lê, Tiến sĩ Nguyễn Hoàn còn là thầy dạy của chúa Trịnh Sâm. Được chúa rất mực tin tưởng, ông ra sức làm những việc ích nước lợi dân, sau trở thành vị Quốc sư nức danh thiên hạ.
Là một trong 3 tiến sĩ khoa Tân Mùi (1871), Nguyễn Xuân Ôn không chỉ nổi tiếng bởi tài năng văn chương, mà còn là vị quan hết lòng vì nước, là một thủ lĩnh phong trào Cần Vương bất khuất, thà bị chém quyết không chịu nhục.
Không chỉ là Tiến sĩ khai khoa vùng Hải Hậu (Nam Định), Đỗ Tông Phát còn góp công khai khẩn đất hoang, quai đê lấn biển, khai sinh các tổng - ấp mới để hình thành một huyện ven biển rộng lớn.
Khác quê, khác họ, đỗ đạt cũng khác khoa, nhưng Văn Đức Giai và Lê Đình Diên được xem là hai vị Tiến sĩ triều Nguyễn có nhiều nét tương đồng: Khí phách, yêu nước.
Sau những lần đi sứ Trung Hoa, Tiến sĩ Nguyễn Quang Tán đã học được nghề ép dầu và truyền dạy lại cho dân làng Xà, trở thành một trong những nhà khoa bảng được dân tôn làm tổ nghề.
