NĐT: Nhiều dự án BOT thua lỗ được đánh giá là do các nguyên nhân khách quan, điển hình như việc Nhà nước làm các đường song hành khiến lưu lượng xe sụt giảm. Vậy với những lỗi khách quan như vậy, việc mua lại dự án BOT đó có phải là điều cần thiết?
PGS.TS Ngô Trí Long: Trong trường hợp này tôi cho rằng phải xem xét liệu quy hoạch có bị thay đổi hay không? Nếu quy hoạch có từ trước khi nhà đầu tư tham gia làm BOT thì phải tuân thủ nguyên tắc “lời ăn, lỗ chịu”. Còn nếu quy hoạch bị thay đổi sau khi nhà đầu tư đã tham gia thì đó là phần trách nhiệm của Nhà nước mà trước hết là phải xem xét trách nhiệm của cá nhân, tổ chức làm thay đổi quy hoạch.
Quy hoạch phải mang tính lâu dài, ổn định để đảm bảo mức độ an toàn của nhà đầu tư, còn nếu làm sai quy hoạch, phá vỡ quy hoạch thì phải quy trách nhiệm cho người gây ra hậu quả. Không thể có chuyện một cá nhân làm sai rồi lấy đổ trách nhiệm cho Nhà nước để xóa nhòa mọi chuyện được.
Về phía hỗ trợ doanh nghiệp, cần tính toán cụ thể việc làm đường song song, thay đổi quy hoạch đã gây hậu quả bao nhiêu. Phải có những con số cụ thể chứ không thể đánh giá chung chung rồi đề xuất Nhà nước mua lại. Và trong trường hợp xác định được mức độ thiệt hại, Nhà nước cũng có nhiều phương pháp để hỗ trợ doanh nghiệp như việc giảm thuế, ưu đãi tín dụng, tài chính,….chứ không nhất thiết phải mua lại dự án. Đó là chưa kể các biện pháp điều chỉnh mức phí thu, điều chỉnh thời hạn hợp đồng dự án PPP
Điều đáng nói là trong tổng số các dự án BOT giao thông đang gặp vướng mắc hiện nay, không phải dự án nào cũng có những lý do khách quan như vậy.
BOT nâng cấp, cải tạo quốc lộ 91, thành phố Cần Thơ - một trong những dự án BOT giao thông thua lỗ được đề xuất mua lại.
NĐT: Các dự án BOT giao thông suốt trong nhiều năm qua luôn là bài toán khó giải của ngành giao thông? Theo quan điểm của ông cần làm gì để giải quyết căn cơ vấn đề này?
PGS.TS Ngô Trí Long: Tôi cho rằng, trước hết phải đánh giá kỹ tình trạng của từng dự án BOT giao thông, đặc biệt là nguyên nhân thua lỗ và cam kết trong hợp đồng BOT giữa cơ quan Nhà nước có thẩm quyền và nhà đầu tư tư nhân. Cần đánh giá tổng thể trong mỗi dự án thua lỗ đó, có bao nhiêu phần nguyên nhân đến từ phía chủ quan của nhà đầu tư, bao nhiêu phần nguyên nhân có liên quan đến trách nhiệm của Nhà nước, có định lượng cụ thể.
Về phía hợp đồng, cơ quan Nhà nước có thẩm quyền cam kết thế nào thì thực hiện đúng như vậy. Nhà nước có thể có những điều chỉnh, hỗ trợ để doanh nghiệp tiếp tục vận hành, có nguồn thu để thu hồi vốn theo phương châm rủi ro cùng chia sẻ. Cơ chế chia sẻ phần tăng, giảm doanh thu được quy định trong Luật PPP cũng đã có về việc chia sẻ giảm thiểu rủi ro cho dự án PPP, đặc biệt các rủi ro do từ những thay đổi từ phía Nhà nước.
Nếu trong hợp đồng cơ quan quản lý Nhà nước không có cam kết mua lại và không phải những nguyên nhân khách quan thì cứ vận hành theo đúng nguyên tắc của thị trường.
NĐT: Xin trân trọng cảm ơn ông! .