Đề văn thi lớp 10 TPHCM: "Dung hòa giữa kiểm tra và khơi dậy giá trị sống"

Gần học trò hơn đề minh họa – một điều chỉnh chiến lược đầy tinh tế

Nếu đề minh họa chọn văn bản “Từ: Khóc” (Gianni Rodari) - tác phẩm hàm súc, giàu ẩn dụ, đòi hỏi năng lực tưởng tượng và tư duy trừu tượng - thì đề thi chính thức lại lựa chọn bài thơ “Con nằm” của Tế Hanh, gần gũi và giàu cảm xúc.

Sự dịch chuyển từ chất liệu văn học nước ngoài đến không gian thân thuộc của thơ ca Việt, từ khái niệm trừu tượng đến hình ảnh đời thường - đứa con nằm giữa cha mẹ trong đêm gió - là một bước “lùi” chiến lược để tiến sâu vào nội tâm học trò. Đề giúp các em dễ tiếp cận và thể hiện bản thân tự nhiên, tránh hiện tượng “viết theo mẫu” khi gặp ngữ liệu xa lạ.

Tính chỉnh thể: Mạch cảm xúc xuyên suốt từ nhận thức đến trải nghiệm

Đề thi năm nay thể hiện rõ tính chỉnh thể cao:

- Hai phần đọc hiểu và nghị luận cùng xoay quanh một chủ đề: sự trưởng thành – không chỉ về thể chất, mà còn là quá trình lớn lên về cảm xúc, nhân cách và nhận thức xã hội.

- Trật tự câu hỏi được sắp xếp hợp lý, dẫn dắt học sinh từ cảm thụ → phân tích → phản tư → liên hệ thực tiễn.

Chính sự kết nối mạch lạc giữa các phần đã biến đề thi thành một hành trình tư duy trọn vẹn, không chỉ kiểm tra kiến thức mà còn trở thành một bài học nhân văn về đời sống.

Tính phân hóa: Độ mở vừa đủ, không đánh đố

Đề thi năm nay có tính phân loại rõ ràng mà không gây áp lực:

- Phần đọc hiểu (0,5–1 điểm/câu) rõ ràng, vừa sức học sinh trung bình.

- Phần nghị luận đòi hỏi diễn đạt mạch lạc, tư duy độc lập, dẫn chứng linh hoạt – tạo điều kiện để học sinh khá giỏi thể hiện chiều sâu, tránh kiểu chấm “đúng/sai” máy móc.

Phân hóa không nằm ở độ khó kỹ thuật, mà nằm ở mức độ mở của tư duy, khả năng liên hệ và cảm xúc cá nhân – đúng định hướng kiểm tra năng lực thật sự, chứ không phải khả năng học thuộc.

Đọc hiểu văn bản nghị luận – bước đi mới đáng ghi nhận

Một thay đổi nổi bật là phần nghị luận xã hội năm nay không còn là đề mở đơn thuần, mà yêu cầu học sinh đọc hiểu một văn bản nghị luận và từ đó phát triển ý kiến cá nhân.

- Văn bản của tác giả Hà Nhân nói về “biết đọc” – không chỉ là kỹ năng mà là chỉ dấu của sự trưởng thành trong tư duy và đạo đức sống.

- Học sinh phải phân tích lí lẽ, cách lập luận trước khi viết bài riêng, thể hiện năng lực đọc – hiểu – tư duy – viết một cách tích hợp.

Đây là hướng ra đề rất đúng đắn, không chỉ giảm lệ thuộc văn mẫu mà còn khuyến khích học sinh trở thành người đọc độc lập, có chính kiến – điều mà giáo dục hiện đại luôn hướng tới.

Điểm sáng: Tôn trọng người học và giữ ổn định cần thiết

Điều đáng trân trọng là đề thi chính thức bám sát cấu trúc đề minh họa, không gây bất ngờ cho thầy trò. Cách ra đề thể hiện sự nhất quán, nghiêm túc và trách nhiệm trong tổ chức kỳ thi chuyển cấp.

Đặc biệt, việc không quy định chặt chẽ về dung lượng bài viết đã mở ra không gian sáng tạo, giúp học sinh có thể viết thoải mái theo cảm hứng và năng lực, thay vì lo lắng về việc phải giới hạn số chữ.

Kết luận: Một đề thi nhân văn và khai phóng

Đề ngữ văn tuyển sinh lớp 10 TPHCM 2025 là một chỉnh thể hài hòa giữa truyền thống và đổi mới. Gần gũi mà vẫn sắc sảo, vừa sức mà vẫn phân hóa, đề thi đã mở ra cơ hội để học sinh không chỉ thể hiện năng lực học thuật mà còn được sống thật với cảm xúc và tư duy của mình.

Đây không đơn thuần là một bài kiểm tra kiến thức, mà là một thông điệp giáo dục nhân văn, khai phóng và đầy trách nhiệm. TPHCM đã cho thấy tầm nhìn rõ ràng: lấy học sinh làm trung tâm trong hành trình học tập, cảm thụ và trưởng thành.