Di chứng 'lạm thu'

Vấn đề là ở chỗ sự tự nguyện đó dần dần bị khai thác triệt để, số tiền và các khoản đóng góp bị lạm dụng, thu cao, thu nhiều đã gây bất bình trong giới phụ huynh. Bộ Giáo dục và Đào tạo, thậm chí cả Phó Thủ tướng Chính phủ cũng chỉ đạo ráo riết về việc này. Tuy nhiên, do lạm thu có liên quan đến lợi ích, tiêu cực của một số ít cá nhân nên việc đấu tranh xoá bỏ nó cũng không thể một sớm một chiều.

Cần nhận thức rằng, việc lạm thu trong nhà trường hiện nay cần phải gọi đúng tên là hiện tượng tiêu cực. Nó làm hoen ố môi trường giáo dục, tác động tiêu cực đến công tác dạy và học, cũng như giáo dục đạo đức, nhân cách đối với học sinh. Nếu không đấu tranh giải quyết triệt để hiện tượng tiêu cực này, nó sẽ lây lan, mọc rễ trong giáo dục thì càng ngày càng nguy hiểm đối với sự nghiệp đào tạo của chúng ta. Bởi vì, bản chất của giáo dục, đào tạo nói chung là nêu gương của người thầy. Thầy cô giáo, nhất là Hiệu trưởng, Ban Giám hiệu mà có những hành động tiêu cực, tham nhũng vặt, không còn nêu gương với đồng nghiệp và học sinh thì ảnh hưởng xấu, gây tác hại vô cùng lớn.

Theo suy nghĩ của chúng tôi, muốn chống được “lạm thu”, có hai “nhân vật” phải để mắt đầu tiên là hiệu trưởng và trưởng ban phụ huynh. Giải pháp gì cũng chỉ xoay quanh hai nhân vật quan trọng này.

Đối với Hiệu trưởng nhà trường, nếu có yêu cầu “thu tự nguyện” hay thu “xã hội hóa” trước hết phải xin ý kiến cấp trên quản lý trực tiếp ngay từ đầu năm, những mục gì, khoản gì, sau khi được cấp trên đồng ý mới được họp với phụ huynh nhà trường để triển khai. Nguyên tắc thứ hai, là phải minh bạch các khoản thu chi, nhất là trước các phụ huynh.

Những khoản thu chi lớn như may đồng phục học sinh, Hiệu trưởng có thể giao cho Hội phụ huynh hoặc cùng phối hợp tổ chức mua sắm, may đo công khai, đảm bảo chất lượng và mỹ thuật, tránh hiện tượng tiêu cực. Không nên giao cho giáo viên chủ nhiệm dùng uy quyền để vận động phụ huynh “thu tự nguyện”, dễ gây phản cảm, phản giáo dục đối với các em học sinh. Nhiều thầy cô giáo dạy trung học phổ thông cũng cho chúng tôi biết, các thầy cô chủ nhiệm sợ nhất là việc phải vận động phụ huynh thu các khoản kinh phí tự nguyện. Không làm thì sợ hiệu trưởng, làm thì xấu hổ với phụ huynh.

Riêng đối với hội phụ huynh, mọi thu chi phải tham khảo xin ý kiến hiệu trưởng, bởi hiệu trưởng mới là người chịu trách nhiệm chính mọi hoạt động của nhà trường, hội phụ huynh thu sai, “lạm thu” cần quy trách nhiệm cho hiệu trưởng.

Cái gì hợp lý phục vụ nhu cầu học tập của các em mới được huy động thu từ phụ huynh, mức thu phải hợp lý, mọi khoản thu chi phải minh bạch và được sự đồng thuận của tất cả phụ huynh. Những trường hợp gia đình nào khó khăn quá thì Hội phụ huynh có thể vận động tài trợ, không áp đặt, cào bằng, dễ gây tổn thương đối với các em học sinh của những gia đình đặc biệt khó khăn này. Nếu hội phụ huynh thu sai, gây tiêu cực thì hiệu trưởng phải liên đới chịu trách nhiệm.

“Lạm thu” với những biến tấu tiêu cực của nó dường như ai cũng có thể nhìn thấy. Nhưng tại sao ít thấy được phát hiện và xử lý nghiêm túc để làm gương. Muốn giải quyết hiệu quả, thời gian tới cần phải tăng cường khâu thanh tra, kiểm tra, phát hiện sai phạm nhằm chấn chỉnh và xử lý kịp thời các hiện tượng “lạm thu”, góp phần đẩy lùi và triệt tiêu tiêu cực.

Ngoài yêu cầu các trường thực hiện nghiêm túc quy định của Bộ Giáo dục và đào tạo, của UBND tỉnh, cấp trên quản lý cần yêu cầu Ban Giám hiệu nhà trường, Hội phụ huynh học sinh phải có sổ sách thu chi rõ ràng, minh bạch để phục vụ kiểm tra khi có yêu cầu. Kiểm tra thiếu khách quan, để “lạm thu” xảy ra, cần xem xét trách nhiệm của cả cấp trên của các trường mới đảm bảo chặt chẽ và nghiêm túc.

Môi trường giáo dục là thánh đường của giáo dục đạo đức và nhân cách cho thế hệ tương lai của nước nhà. Đừng để “tham nhũng vặt” thông qua “lạm thu” để lại di chứng trong suy nghĩ của lớp trẻ như câu chuyện bộ đồng phục học sinh mà chúng tôi vừa kể lúc mở đầu viết bài báo nhỏ này.