Giáo dục, khoa học - công nghệ là nền tảng cho phát triển bền vững của TP Hồ Chí Minh

Từ tri thức đến đổi mới phát triển đô thị

Thành phố Hồ Chí Minh đang bước vào giai đoạn phát triển mới, trong đó giáo dục, khoa học và công nghệ được xác định là trụ cột trung tâm của chiến lược phát triển bền vững. Đó không chỉ là mục tiêu về tri thức, mà còn là lời cam kết về đổi mới tư duy và hành động, hướng đến một đô thị xanh, thông minh và nhân văn.

Bí thư Thành ủy TP Hồ Chí Minh Trần Lưu Quang nhấn mạnh, Thành phố luôn coi giáo dục, khoa học - công nghệ là nền tảng cho sự phát triển bền vững và đây chính là hướng đi bền vững nhất để giải quyết những “bài toán khó” của đô thị hiện đại.

Theo Bí thư Thành ủy, Thành phố đang đẩy mạnh tận dụng quỹ đất, trụ sở công dôi dư để dành cho giáo dục và y tế, đồng thời phát triển mảng xanh đô thị nhằm cải thiện chất lượng sống cho người dân. Đây là một trong những chủ trương thể hiện tầm nhìn chiến lược của TP Hồ Chí Minh:đầu tư cho tri thức, sức khỏe và môi trường là đầu tư cho tương lai.

Cụ thể, các cơ chế chuyển giao tài sản công cho lĩnh vực giáo dục và nghiên cứu, quản trị đô thị dựa trên dữ liệu hay chuyển đổi mô hình tăng trưởng dựa trên công nghệ xanh đang được Thành phố triển khai mạnh mẽ.

PGS.TS Hoàng Công Gia Khánh, Hiệu trưởng Trường Đại học Kinh tế -Luật (ĐHQG TP Hồ Chí Minh) nhận định, đây là bước đi đúng và kịp thời, song cần cụ thể hóa nguyên tắc, tiêu chí và điều kiện chuyển giao, bảo đảm tính minh bạch, công bằng và hiệu quả. Trường hiện đang phối hợp với Sở Tài chính xây dựng Đề án Quản lý, khai thác và sử dụng tài sản công, đã hoàn thành và đưa vào ứng dụng thực tế, góp phần hình thành hệ sinh thái tri thức mới cho đô thị.

PGS.TS Nguyễn Hữu Huy Nhựt, Phó Hiệu trưởng phụ trách Trường Đại học Hoa Sen cho rằng TP Hồ Chí Minh cần mở rộng không gian phát triển tri thức ra hướng biển. “Phát triển kinh tế biển không chỉ là khai thác lợi thế tự nhiên mà còn là quá trình chuyển đổi sang kinh tế xanh, tuần hoàn và tri thức; trong đó ba trụ cột chính là cảng - logistics - dịch vụ hàng hải hiện đại, đô thị và du lịch biển xanh, cùng trung tâm nghiên cứu, đổi mới sáng tạo về kinh tế biển”,ông nói.

Từ góc độ doanh nghiệp, TS Lê Mai Lan, Phó Chủ tịch Tập đoàn Vingroup, Chủ tịch Hội đồng Trường Đại học VinUni, cho rằng chuyển đổi xanh phải được xem là chính sách cốt lõi của phát triển đô thị. “Mỗi năm TP Hồ Chí Minh phát thải khoảng 35 - 40 triệu tấn CO₂ và nếu không hành động sớm, thiệt hại do ngập lụt và ô nhiễm có thể khiến thành phố mất tới 3% GRDP vào năm 2050”, bà dẫn chứng.

Những sáng kiến đó cho thấy, sự gắn kết giữa nhà trường - viện nghiên cứu - doanh nghiệp đang trở thành động lực quan trọng đưa TP Hồ Chí Minh tiến gần hơn tới mô hình đô thị thông minh, xanh và sáng tạo.

Liên kết tri thức, hành động vì mục tiêu bền vững

Không chỉ hướng đến nâng cao chất lượng giáo dục, giới chuyên gia cho rằng TP Hồ Chí Minh cần sớm hình thành mô hình liên kết ba bên,lấy tri thức làm trung tâm của chính sách phát triển.

GS.TS Huỳnh Văn Sơn, Hiệu trưởng Trường Đại học Sư phạm TP Hồ Chí Minh cho rằng: “Thành phố nên số hóa dữ liệu khoa học của các trường, giao trực tiếp đề tài cho nhà khoa họcvà thử nghiệm cơ chế đặt hàng nghiên cứu theo yêu cầu thực tiễn. Khi tri thức được gắn với hành động cụ thể, chúng ta sẽ rút ngắn khoảng cách giữa nghiên cứu và ứng dụng”.

Trong lĩnh vực y tế, GS.BS Nguyễn Thu Anh, Viện trưởng Viện Đại học Sydney Việt Nam nhấn mạnh rằng đổi mới sáng tạo phải đi liền với chuyển đổi công nghệ. Theo bà, TP Hồ Chí Minh có thể đi đầu trong ứng dụng trí tuệ nhân tạo và dữ liệu lớn vào y học, hình thành trung tâm công nghệ sinh học và y học chính xác, đồng thời tận dụng lợi thế bản địa về ẩm thực và dược liệu Việt Nam để phát triển ngành thực phẩm chức năng sạch, một lĩnh vực tiềm năng gắn với kinh tế tri thức.

Từ các đề xuất này, mô hình phát triển của TP Hồ Chí Minh ngày càng rõ nét: giáo dục tạo nguồn lực -khoa học cung cấp giải pháp - công nghệ mở đường cho đổi mới. Ba trụ cột ấy không chỉ nâng cao năng lực cạnh tranh, mà còn tạo ra giá trị bền vững về môi trường, xã hội và con người.

Theo định hướng mới, Thành phố sẽ gắn kết chuyển đổi xanh với chuyển đổi số, ưu tiên các lĩnh vực như xử lý rác phát điện, tái chế rác thảivà phát triển Côn Đảo như vùng không phát thải. Các trường đại học được khuyến khích tổ chức chương trình học tập,nghiên cứu tại Côn Đảo, kết hợp giáo dục lịch sử, môi trường và ý thức công dân toàn cầu -mô hình giáo dục thực hành mà thành phố đang khuyến khích mở rộng.

Cùng với đó, TP Hồ Chí Minhđang xây dựng cơ chế đặt hàng nghiên cứu và chuyển giao công nghệ, đồng thời thành lập Ban chỉ đạo phát triển đô thị bền vững, trong đó chuyển đổi xanh là tiểu ban trọng tâm. Viện Nghiên cứu Phát triển TP Hồ Chí Minh (HIDS) được giao vai trò đầu mối kết nối, tham mưu chính sách và phối hợp triển khai với các trường đại học.

Tầm nhìn ấy thể hiện rõ tinh thần đổi mới mà Bí thư Thành ủy Trần Lưu Quang từng khẳng định: “Những việc khó không thể giải quyết bằng cách cũ. TP Hồ Chí Minh khuyến khích mọi người dũng cảm hơn trong đổi mới,vì sự phát triển của thành phố, vì cuộc sống của người dân”.

Nhìn tổng thể, TP Hồ Chí Minh đang chuyển mình từ mô hình phát triển dựa vào hạ tầng và tài nguyên sang mô hình dựa trên tri thức, công nghệ và con người, nơi mỗi công dân đều là một phần của tiến trình đổi mới. Chính tri thức, sáng tạo, cùng dũng khí đổi mới sẽ là nền tảng vững chắc để Thành phố tiếp tục khẳng định vị thế đô thị đầu tàu, trung tâm tri thức và sáng tạo của cả nước.