Gửi bình luận
Đổi mới sáng tạo đang được xác định là động lực then chốt trong tái cơ cấu nền kinh tế và phát triển công nghiệp hiện đại. Tuy nhiên, để khoa học, công nghệ (KHCN) thực sự trở thành "sức kéo" cho tăng trưởng, việc tháo gỡ các điểm nghẽn về thể chế, cơ chế tài chính và quyền tự chủ là điều tiên quyết.
Đó là nội dung trọng tâm được các chuyên gia trao đổi tại Tọa đàm "Gỡ điểm nghẽn thể chế - khơi thông nguồn lực phát triển KHCN" do Tạp chí Công Thương tổ chức, sáng 22/10.
Theo ông Trần Minh, Phó Cục trưởng Cục Đổi mới sáng tạo, chuyển đổi xanh và khuyến công (Bộ Công Thương), thời gian qua Bộ đã triển khai hàng loạt chương trình hành động cụ thể để thực hiện Nghị quyết số 57/NQ-TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Hàng chục nhiệm vụ trọng tâm được giao cho các đơn vị trực thuộc, tập trung vào hoàn thiện thể chế quản trị, phát triển công nghiệp tự chủ về công nghệ, hạ tầng dữ liệu và năng lực sáng tạo quốc gia.
Bộ Công Thương cũng tổ chức nhiều hội nghị, diễn đàn về KHCN, qua đó tăng cường liên kết "3 nhà": Nhà nước - doanh nghiệp - viện, trường. Mục tiêu là hình thành hệ sinh thái đổi mới sáng tạo thống nhất, có trọng tâm, trọng điểm, tránh dàn trải nguồn lực.
"Trong thời gian tới, Bộ sẽ thành lập quỹ phát triển KH&CN và đổi mới sáng tạo của ngành công thương nhằm tháo gỡ nút thắt về cơ chế tài chính, tạo điều kiện để các doanh nghiệp và viện nghiên cứu chủ động hơn trong triển khai đề tài, dự án", ông Trần Minh nhấn mạnh.
Từ góc độ doanh nghiệp, TS. Phùng Ngọc Bộ, Trưởng Ban Kỹ thuật Tập đoàn Hóa chất Việt Nam cho rằng, ngành hóa chất, một trong 6 ngành công nghiệp nền tảng của nền kinh tế, đang chịu áp lực lớn trong chuyển đổi xanh. Việc đầu tư nghiên cứu, đổi mới công nghệ đòi hỏi nguồn vốn lớn, trong khi khả năng tiếp cận các quỹ và tín dụng ưu đãi còn hạn chế.
Theo ông, Luật KHCN và đổi mới sáng tạo vừa được Quốc hội thông qua là cú hích quan trọng, tạo hành lang pháp lý mới cho doanh nghiệp mạnh dạn đầu tư. "Luật cho phép khoán chi linh hoạt, chấp nhận rủi ro trong nghiên cứu, giúp doanh nghiệp tự tin hơn khi đầu tư vào các lĩnh vực công nghệ cao, như hóa dược, hóa chất siêu tinh khiết, hydrogen và amoniac xanh", ông nói.
TS. Phùng Ngọc Bộ cũng kiến nghị Bộ Công Thương sớm ban hành bộ tiêu chí đánh giá "công nghiệp xanh" để doanh nghiệp có cơ sở tiếp cận vốn tín dụng xanh, đồng thời tổ chức các khóa tập huấn về quản lý nhiệm vụ KHCN quy mô lớn.
Còn PGS.TS. Vũ Nguyên Thành, Viện trưởng Viện Công nghiệp thực phẩm chỉ ra thực tế rằng, quá trình thương mại hóa kết quả nghiên cứu vẫn còn nhiều vướng mắc. Các viện phải "tự chủ tài chính" nhưng thiếu cơ chế định giá và chuyển giao tài sản trí tuệ, dẫn đến tình trạng nghiên cứu manh mún, thiếu tính liên tục.
"Luật mới đã mở đường cho viện và nhà khoa học được sở hữu sản phẩm của mình, được thành lập doanh nghiệp khởi nguồn (start-up, spin-off) để ứng dụng công nghệ vào sản xuất. Đây là một bước tiến rất lớn, tạo niềm tin và động lực cho các nhà khoa học dấn thân nghiên cứu", ông Thành nhấn mạnh.
Tại tọa đàm,các diễn giả đều thống nhất rằng, để gỡ điểm nghẽn thể chế, điều quan trọng không chỉ ở việc ban hành chính sách, mà là sự thay đổi trong tư duy và cách thức quản lý. Luật KHCN và đổi mới sáng tạo đã đặt đổi mới sáng tạo ngang hàng với KHCN, chuyển từ tư duy kiểm soát sang quản lý theo kết quả, từ "tiền kiểm" sang "hậu kiểm", đồng thời chấp nhận rủi ro trong nghiên cứu.
"Thể chế đã được tháo gỡ, điều quan trọng là 3 nhà: Nhà nước, viện-trường và doanh nghiệp phải cùng hành động, cùng xác định các nhiệm vụ trọng tâm, trọng điểm để tập trung nguồn lực, tránh dàn trải", ông Trần Minh nhấn mạnh.
