Thầy Đam cho biết, tâm trạng lúc đó tràn ngập niềm vui. Sau bao năm chiến đấu, vất vả, gian khổ hy sinh, non sông đã thu về một mối. Đất nước thống nhất và phát triển, để có được vị trí, cơ đồ như ngày nay. Cùng đó, những người chiến đấu lâu năm như ông rất mong sớm trở về quê hương đoàn tụ gia đình, gặp lại vợ con.
Đưa tay chỉ vào phía sau gáy mình, người lính già cười bảo, nơi đây có một mảnh đạn sượt dài và 3 mảnh ở đốt sống cổ nhưng bác sĩ không cho mổ vì nguy hiểm. “Đó là lần bị thương khi đánh cao điểm 1062 ở Thượng Đức (Quảng Nam). Và sau ngày đất nước thống nhất, ngoài những vết đạn, mảnh nổ trên cơ thể, được xác định thương binh hạng 3/4 với tỷ lệ thương tật 47%, tôi còn bị nhiễm chất độc da cam”, thầy Đam nói.
Sau Ngày giải phóng miền Nam, tháng 9/1975, Trung úy Phùng Bá Đam được đơn vị cử đi học lớp Chính ủy Trung đoàn đầu tiên thời bình. Học xong thầy được cử làm Trưởng ban cán bộ Cục Hậu cần, Quân khu 2. 5 năm sau, thầy Đam chuyển về Phòng Cán bộ của Học viện Quân y. Sau khi được Học viện Quân y cử học lớp Cán bộ cao cấp ở Học viện Chính trị năm 1991, năm 1992 thầy ở lại Học viện Chính trị làm nhiệm vụ quản lý và dạy các lớp cán bộ chính trị chiến lược.
Hơn 10 năm giảng dạy tại Học viện Chính trị, giai đoạn gần đủ tuổi nghỉ theo chế độ, thầy Đam thi tuyển và đi dạy môn Giáo dục công dân tại Trường THCS & THPT Lương Thế Vinh (Hà Nội). Năm 55 tuổi, khi nghỉ hưu, thầy Đam giảng dạy tại Trường THPT Đông Đô (Hà Nội), là giáo viên môn Giáo dục công dân, Giáo dục Quốc phòng và An ninh. Từ năm 2012, thầy là Chủ nhiệm bộ môn Giáo dục công dân; kiêm Phó Bí thư Chi bộ, Chủ tịch Hội Cựu chiến binh nhà trường.
Thầy Đam cho biết, dù không được đào tạo sư phạm nhưng bản thân thích nghề dạy học từ nhỏ. Trải nghiệm chiến trường, chứng kiến những khoảnh khắc lịch sử là cơ hội, nền tảng để ông muốn được giáo dục đạo đức, truyền thống cho các thế hệ trẻ Thủ đô và đất nước.
Những trải nghiệm, câu chuyện thực tế chiến trường là vốn kiến thức quý báu hỗ trợ mình rất nhiều trong việc dạy học. Vì vậy, thầy Đam thường tìm cách chuyển những vấn đề lý luận thành câu chuyện thực tiễn để học sinh dễ hiểu bài hơn.
“Ví như kiến thức về lượng và chất, tôi lấy ví dụ, trong cuộc kháng chiến chống Pháp, Mỹ, quân dân ta từ lực lượng nhỏ lẻ, đơn giản dần phát triển chất lượng và tổ chức bài bản. Khi tích lũy đủ, lực lượng quân dân ta ngày càng lớn mạnh trở thành quân đội chính quy, bài bản và đủ sức mạnh đánh thắng Pháp, Mỹ”, thầy Đam dẫn chứng.
Trải qua môi trường quân đội kỷ cương, nghiêm khắc, nhưng để hòa mình với học sinh, thầy Đam cho hay, phải học cách mềm hóa chính mình. “Tôi luôn tự nhủ cảm hóa và dạy bảo học sinh bằng tình yêu thương, thay vì kỷ luật. Học sinh có lẽ thấy tôi nhiều tuổi nên nể trọng, không mất trật tự trong giờ học”, thầy Đam kể và hạnh phúc bởi được nhà trường tin tưởng bố trí dạy các lớp, kể cả lớp cá biệt.
Kinh nghiệm của thầy Đam đơn giản xuất phát từ sự yêu thương, coi học trò như con, cháu để dạy dỗ, uốn nắn. Với trường hợp khó bảo, thậm chí có em nói học chỉ vì bố mẹ, thầy Đam càng kiên trì, tìm hiểu thêm cuộc sống hằng ngày và tính cách để từ từ phân tích, khuyên nhủ.
“Có học sinh không nghe bố mẹ nói. Sau đó, tôi tìm hiểu thì được biết gia đình, bố mẹ cũng không chuẩn mực. Biết chuyện, tôi tìm cách tâm sự với em rằng vì hoàn cảnh như vậy, mình càng phải học, tự đi lên bởi khó có chỗ dựa dẫm. Tôi kể cả chuyện bản thân, có những lúc gặp vô vàn khó khăn trong chiến tranh vẫn phải vươn lên.
Dần dần, trò cũng lắng nghe, thay đổi và tốt nghiệp THPT vào được đại học. Điều này cho thấy, quan trọng nhất là phải giáo dục cho học trò động cơ, thái độ học tập. Khi nhận thức được việc học để làm người, để lập nghiệp thì tự khắc các em sẽ cố gắng”, thầy Đam chia sẻ.
76 tuổi, thầy Đam vẫn đều đặn lên lớp 2 buổi mỗi tuần. Thầy Đam bộc bạch, đi dạy và tiếp xúc với học sinh khiến ông thấy vui và trẻ hơn nhiều. “Ở tuổi này, bạn bè nhiều người tóc bạc và trông già nua lắm, trong khi mình vẫn tham gia học, dạy trực tuyến như những đồng nghiệp trẻ”.
Kể về đồng nghiệp, thầy Võ Thế Quân - Hiệu trưởng Trường THPT Đông Đô cho biết: Những năm qua, với trách nhiệm là Chủ tịch Hội Cựu chiến binh, Phó Bí thư Chi bộ, thầy Phùng Bá Đam có nhiều đóng góp vào quá trình xây dựng nhà trường. Thầy Đam được nhà trường tặng danh hiệu cao quý Nhà giáo tiên phong trong sự nghiệp xây dựng và phát triển Trường THPT Đông Đô; Kỷ niệm chương Vì sự nghiệp phát triển Trường THPT Đông Đô.