Gửi bình luận
Tuy Việt Nam đạt được những kết quả đáng mừng, song giới chuyên môn cũng đưa ra cảnh báo về tình trạng mong muốn di sản phải xứng tầm, phải hoành tráng khiến ý nghĩa vốn có của di sản bị hủy hoại.
GS.TS Nguyễn Thị Hiền - Khoa Các khoa học liên ngành (ĐH Quốc gia Hà Nội) cho rằng, việc gia nhập công ước và sau đó nhiều di sản văn hóa phi vật thể của Việt Nam được UNESCO ghi danh đã tạo động lực để các địa phương thực hiện bảo tồn, phát huy giá trị.
Tuy nhiên một số di sản như hát xoan, dân ca quan họ Bắc Ninh, tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương... sau khi được ghi danh đã bị gắn thêm ý tưởng và quan điểm về sự xứng tầm, phải hoành tráng làm lệch lạc và méo mó ý nghĩa ban đầu của di sản.
Một trong những sai lầm không kém phần nguy hiểm làm ảnh hưởng tới di sản chính là nhận thức sai khi cho rằng, sự ghi danh trong các danh sách mang tầm quốc tế và tầm quốc gia. Một số địa phương sử dụng di sản văn hóa phi vật thể như một công cụ để khai thác du lịch, lập kỷ lục… không vì mục đích bảo vệ di sản cộng đồng.
Đơn cử như năm 2019 tại Yên Bái, 5.000 nghệ nhân dân gian và bà con dân tộc Thái ở thị xã Nghĩa Lộ và huyện Văn Chấn tham gia vào tiết mục múa xòe, và có ý định nộp hồ sơ lên Tổ chức Kỷ lục thế giới xin công nhận “Màn đại xòe lớn nhất thế giới”. Tuy nhiên, sau khi lắng nghe góp ý của các nhà chuyên môn, tỉnh này đã quyết định dừng việc đăng ký.
Trước đó, năm 2012 Bắc Ninh cũng đề xuất xác lập kỷ lục “Hội Lim: Nhiều người mặc trang phục quan họ và cùng hát dân ca quan họ Bắc Ninh” với con số được chốt là 3.500 người tham gia.
Sự kiện khiến nhà nghiên cứu Đặng Hoành Loan ngao ngán, bởi việc hơn 3.000 người hát quan họ không đúng với thể thức sinh hoạt quan họ ngày xưa. Quan điểm của các nhà khoa học thì phải bảo tồn càng gần với nguyên gốc là tốt nhất, khuếch trương vĩ đại là không đúng với tính chất nguyên bản của di sản.
Không chỉ tồn tại quan điểm “vĩ đại hóa di sản”, GS Lê Hồng Lý - Chủ tịch Hội Văn nghệ dân gian Việt Nam còn cảnh báo thực trạng không ít những vụ việc lấy danh nghĩa đoàn hội, đoàn thể để vinh danh, thu tiền người thực hành di sản. Những việc làm sai trái này cần phải bị xử lý để bảo vệ sự trong sáng của di sản văn hóa.
“Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Luật Di sản văn hóa (2009) nêu cao vai trò của cộng đồng. Từ những quy định trong Luật, Chính phủ đã ban hành nghị định quy định về xét tặng danh hiệu Nghệ nhân Nhân dân và Nghệ nhân Ưu tú trong lĩnh vực di sản văn hóa phi vật thể. Sau 3 đợt phong tặng vào các năm 2015, 2019, 2022, có 1.881 nghệ nhân được phong tặng”.
