Mở rộng BRICS: Vừa mừng vừa lo

Về ngoại giao, các nhà quan sát Trung Đông cho rằng mặc dù không muốn bị coi là thúc đẩy một liên minh chống phương Tây nhưng Saudi Arabia và UAE đã “tiến một bước” khỏi Washington bằng cách trở thành thành viên của BRICS.

Bà Kristin Diwan, chuyên gia tại Viện Các quốc gia vùng Vịnh Ba Tư (Mỹ), nói rằng Saudi Arabia và UAE “mong muốn đa dạng hóa và tăng cường quan hệ đối tác toàn cầu, độc lập với sự thống trị của Mỹ”. Chia sẻ với tờ This Week In Asia, bà Kristin Diwan nhận định hai quốc gia vùng Vịnh đang tìm kiếm một “sân chơi toàn cầu trung lập hơn, nơi các quốc gia có chủ quyền độc lập có thể lựa chọn quan hệ đối tác của mình” một cách thực tế và dựa trên những lợi ích cụ thể.

Hội nghị thượng đỉnh BRICS diễn ra từ ngày 22 đến 24-8 tại Nam Phi. Ngoại trưởng Nga Sergey Lavrov (ngoài cùng bên phải) thay mặt ông Putin tham dự hội nghị. Ảnh: CƠ QUAN BÁO CHÍ BỘ NGOẠI GIAO NGA

Nhiều băn khoăn, chia rẽ

Dù mang lại một số lợi ích cho nền kinh tế toàn cầu, việc mở rộng BRICS cũng được nhận xét là “đáng lo ngại” vì rất có thể sẽ làm sâu sắc thêm căng thẳng của nhóm này với phương Tây. Theo tờ The New York Times, có thể nhìn thấy rất rõ rằng tham gia BRICS có tới ba thành viên đến từ Trung Đông, với Saudi Arabia là quốc gia không mấy hữu hảo với Washington, trong khi Iran vừa là nước chống Mỹ quyết liệt, vừa là nước ủng hộ chiến dịch quân sự đặc biệt do Nga phát động ở Ukraine.

Ngoài ra, trong suốt thời gian diễn ra Hội nghị thượng đỉnh BRICS, nhiều bên cũng bày tỏ quan điểm về việc phá thế bá quyền của Mỹ trên chính trường thế giới.Chủ tịch Trung Quốc (TQ) Tập Cận Bình cho rằng việc mở rộng thành viên của khối mang tính lịch sử, vì “nó thể hiện quyết tâm của các nước BRICS trong việc thống nhất và hợp tác vì một thế giới đang phát triển rộng lớn hơn”. Ngoài ra, dù nói rằng BRICS không cạnh tranh với bất kỳ ai, song Tổng thống Nga Vladimir Putin cũng thừa nhận “quá trình hình thành trật tự thế giới mới này vẫn có những đối thủ gay gắt”.

Theo The New York Times, TQ đã nỗ lực tiến lên nhanh chóng, coi nhóm này là một nền tảng để thách thức sức mạnh của Mỹ. Một số nhà lãnh đạo trong khối đã phản đối, cảnh báo việc quay lại một trật tự toàn cầu chia rẽ, gợi nhớ đến thời kỳ Chiến tranh lạnh. Ông Jacob Funk Kirkegaard, chuyên gia tại Viện Kinh tế Quốc tế Peterson, coi BRICS là “một sự sáng tạo được gắn kết với nhau bằng quan điểm chống phương Tây”, đặc biệt là hiện nay với sự tham gia của Iran.

Liên quan đến Iran, ông Cobus van Staden, nhà nghiên cứu tại dự án Nam Bán cầu của TQ, cho rằng việc kết nạp quốc gia này “rõ ràng là một lựa chọn phức tạp”. “Một số thành viên BRICS lo ngại rằng việc kết nạp Iran có thể làm gia tăng căng thẳng địa chính trị với các cường quốc phương Tây” - ông Cobus van Staden nói.

Bên cạnh đó việc nền kinh tế TQ đang trong tình trạng khó khăn, thị trường bất động sản gặp khủng hoảng, kinh tế giảm phát... có thể gây khó cho các quốc gia như Brazil và Nam Phi vốn phụ thuộc vào xuất khẩu hàng hóa sang thị trường tỉ dân. Trong khi đó, nền kinh tế Nga đang đối mặt với áp lực nặng nề của các lệnh trừng phạt của phương Tây.

Ở một diễn biến khác, ông Harsh V. Pant, Phó Chủ tịch Quỹ nghiên cứu quan sát viên có trụ sở tại Delhi và là giáo sư về quan hệ quốc tế tại Viện Ấn Độ thuộc ĐH Hoàng gia London (Anh), cho rằng dù có những quan ngại lớn song Ấn Độ vẫn ủng hộ việc mở rộng BRICS vì nước này không muốn đóng vai phản diện. Ông Harsh V. Pant nói thêm rằng New Delhi sẽ vẫn cảnh giác về “bản chất thay đổi của nền tảng này từ địa kinh tế sang địa chính trị.