Gửi bình luận
Vai trò của công chức văn hóa - xã hội phụ trách giáo dục cấp xã đang đối mặt với thách thức vô cùng khó khăn...
Chuẩn hóa, nâng cao năng lực đội ngũ công chức cấp xã đáp ứng yêu cầu vận hành chính quyền hai cấp, đảm bảo duy trì và nâng cao chất lượng giáo dục các cấp học mầm non, tiểu học, THCS là yêu cầu quan trọng, cấp bách, lâu dài đối với ngành Giáo dục nói riêng, chính quyền địa phương các cấp và cả hệ thống chính trị nói chung.
Theo tôi, gánh nặng hành chính với hồ sơ, giấy tờ đang là rào cản lớn, chiếm dụng phần lớn thời gian và nguồn lực của công chức giáo dục. Vì vậy, việc ứng dụng một nền tảng số dùng chung trong quản lý được xem là giải pháp “xương sống”.
Hãy tưởng tượng một hệ thống nơi hồ sơ học sinh, lý lịch giáo viên, các báo cáo định kỳ đều được số hóa và quản lý tập trung. Công chức cấp xã có thể truy xuất, cập nhật và tổng hợp dữ liệu chỉ bằng vài cú nhấp chuột, thay vì hàng giờ xử lý thủ công.
Nền tảng này không chỉ giúp giảm tải công việc, mà còn minh bạch hóa dữ liệu, cho phép giám sát chất lượng giáo dục tại các trường mầm non, tiểu học, THCS một cách trực quan và hiệu quả.
Tuy nhiên, để công nghệ phát huy tối đa hiệu quả, nó phải đi cùng với con người. Tôi cho rằng, cùng với chuyển đổi số là chương trình đào tạo, bồi dưỡng thường xuyên. Công chức cần được tham gia những khóa tập huấn thực chất về quản lý giáo dục hiện đại, kỹ năng sử dụng công nghệ thông tin và truyền thông. Khi đó, họ mới đủ tự tin và năng lực để làm chủ công cụ mới, biến công nghệ thành trợ thủ đắc lực.
Bên cạnh đó, yếu tố động lực cũng không thể xem nhẹ. Một hệ thống khen thưởng, ghi nhận và đánh giá năng lực minh bạch cần được xây dựng. Kết quả công tác, được đo lường chính xác qua nền tảng số, phải gắn liền với cơ hội thăng tiến và đãi ngộ. Điều này tạo ra môi trường làm việc công bằng, khuyến khích sự cống hiến và nỗ lực không ngừng.
Cuối cùng, để các giải pháp mang tính bền vững, tôi đề xuất cần đảm bảo tiếng nói của công chức giáo dục cấp xã trong quá trình quy hoạch và xây dựng chính sách giáo dục địa phương. Sự tham gia này sẽ tạo ra luồng thông tin hai chiều thông suốt từ Bộ - sở đến cấp xã, giúp các chính sách khi ban hành sẽ thực sự sát với thực tiễn và có tính khả thi cao.
Từ thực tiễn hơn 2 tháng triển khai, quản lý giáo dục ở cấp xã có một số khó khăn ban đầu. Theo đó, về biên chế, xã chỉ có một công chức phụ trách lĩnh vực giáo dục.
Công chức này không có chuyên môn về quản lý và thực hiện công tác giáo dục, nhưng phải thực hiện nhiệm vụ quản lý giáo dục cả 3 cấp học mầm non, tiểu học, trung học cơ sở, mỗi cấp có mô hình quản lý khác nhau.
Để tham mưu cho UBND xã thực hiện tốt công tác giáo dục tại địa phương, phòng Văn hóa – Xã hội trước mắt đề nghị sở GD&ĐT rà soát, nắm lại những địa phương sắp xếp, bố trí cán bộ phụ trách giáo dục không đúng chuyên môn; từ đó, cử công chức hỗ trợ có thời hạn cho địa phương.
Về phía tỉnh, cần có kế hoạch tập huấn, hướng dẫn, giúp công chức giáo dục cấp xã nắm vững công tác quản lý từng cấp học. Cho phép xã điều động lực lượng giáo viên tại địa phương công tác tại phòng Văn hóa – Xã hội phụ trách lĩnh vực giáo dục. Về lâu dài, tôi mong muốn cơ quan quản lý cấp trên phối hợp đào tạo đội ngũ làm công tác quản lý giáo dục tại cơ sở; quan tâm chính sách hỗ trợ công chức giáo dục cấp xã.
Trong bối cảnh hiện nay, việc đẩy mạnh chuyển đổi số trong giáo dục là cấp thiết. Chúng tôi mong muốn được hỗ trợ tổ chức các chương trình truyền thông, hội thảo, tập huấn rộng rãi để toàn xã hội, đặc biệt giáo viên, học sinh, cán bộ quản lý, hiểu rõ vai trò và lợi ích của chuyển đổi số, nâng cao chất lượng dạy và học. Hướng dẫn đầu tư trang thiết bị công nghệ hiện đại, đúng yêu cầu giảng dạy.
Tiếp tục triển khai hệ thống cơ sở dữ liệu đồng bộ trong toàn ngành Giáo dục để người học dễ dàng tra cứu thông tin và hỗ trợ công tác quản lý, hỗ trợ giáo viên trong quản lý thời khóa biểu, bảng điểm và các thông tin liên quan. Cùng với đó, hướng dẫn ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong giáo dục; chuyển đổi các bài giảng lý thuyết truyền thống sang các tiết học tương tác, thực hành, trải nghiệm, với sự hỗ trợ của công nghệ…
Xuất phát từ kinh nghiệm quản lý trực tiếp, tôi cho rằng, công việc này đòi hỏi tầm nhìn bao quát mà chỉ người từng là “nhạc trưởng” ở một trường học mới có thể nắm bắt.
Thực tế, công chức giáo dục xã hiện nay phải quán xuyến từ chuyên môn ba cấp học, phổ cập, khảo thí, thi đua, tổ chức, thanh tra, cho đến chuyển đổi số, tài chính, thư viện thiết bị... Khối lượng này quá lớn và đa dạng. Chỉ có hiệu trưởng hoặc phó hiệu trưởng - những người đã trực tiếp điều hành toàn bộ hoạt động của một nhà trường, mới có đủ kinh nghiệm và sự am hiểu tổng thể để xử lý hiệu quả.
Từ đó, tôi đề xuất tiêu chí cốt lõi để lựa chọn nhân sự cho vị trí này: Người đảm nhiệm phải xuất thân là cán bộ quản lý trường học (hiệu trưởng, phó hiệu trưởng). Bên cạnh đó, hai yếu tố quan trọng khác là sự am hiểu địa phương (người địa phương hoặc đã công tác lâu năm tại xã) và năng lực tốt về công nghệ thông tin để đáp ứng xu thế chuyển đổi số.
Tuy nhiên, nút thắt lớn đang tồn tại là rào cản về mặt pháp lý: Công chức giáo dục cấp xã là “công chức”, trong khi hiệu trưởng, phó hiệu trưởng lại là “viên chức”. Điều này khiến việc điều động, bổ nhiệm trực tiếp trở nên khó khăn. Trước vướng mắc này, tôi đề xuất giải pháp tình thế nhưng vô cùng thiết thực cho giai đoạn trước mắt là có thể thành lập “nhóm hỗ trợ và tư vấn giáo dục” cho cấp xã.
Mô hình này sẽ quy tụ các hiệu trưởng, phó hiệu trưởng giàu kinh nghiệm trên địa bàn. Chúng ta có thể phân công mỗi cấp học (mầm non, tiểu học, THCS) một cán bộ quản lý hỗ trợ sâu về chuyên môn. Đối với các mảng chung như thi đua, chuyển đổi số, một hiệu trưởng có thể phụ trách tư vấn cho 2 - 3 lĩnh vực.
Giải pháp trước mắt không chỉ ngay lập tức giải quyết được bài toán thiếu hụt chuyên môn sâu cho công chức hiện tại, mà còn tạo ra một cầu nối chuyên môn vững chắc giữa chính quyền xã và các trường học. Đồng thời, giải quyết các vấn đề cấp bách trong khi chờ đợi những điều chỉnh về chính sách dài hạn, đảm bảo rằng công tác quản lý giáo dục tại cơ sở luôn được vận hành bởi những người có tầm nhìn và kinh nghiệm thực tiễn nhất.
Khi thực hiện mô hình chính quyền địa phương hai cấp, công chức cấp xã đã thực hiện nghiêm túc sự phân công vị trí công tác của các cấp ủy, chính quyền. Mỗi công chức đều chủ động nghiên cứu các văn bản chỉ đạo, hướng dẫn về ngành, lĩnh vực phụ trách để chuẩn bị tâm thế làm việc theo mô hình mới.
Tuy đã có sự chuẩn bị, song sự thay đổi các văn bản quy định về phân cấp, phân quyền cùng các quy định khác kèm theo, nên công chức xã gặp không ít khó khăn trong tiếp cận văn bản.
Hơn nữa, một số công chức được sắp xếp vào vị trí việc làm không tương ứng với trình độ chuyên môn được đào tạo nên khó khăn lại nhân đôi. Đặc biệt với công chức được phân công phụ trách công tác quản lý giáo dục tại UBND cấp xã.
Chúng tôi mong muốn sẽ nhận được sự tăng cường hỗ trợ từ các cán bộ, chuyên viên sở GD&ĐT trong giai đoạn đầu; đồng thời tăng cường đào tạo, bồi dưỡng để họ có thể nhanh chóng tiếp cận, thực hiện hiệu quả nhiệm vụ được phân công.
Về giải pháp, trong ngắn hạn tôi cho rằng, cần có cơ chế linh hoạt cho phép UBND cấp xã được trưng tập có thời hạn các cán bộ quản lý hoặc giáo viên cốt cán có kinh nghiệm từ các trường học trên địa bàn lên hỗ trợ công tác chuyên môn cho phòng Văn hóa - Xã hội, đặc biệt trong các giai đoạn cao điểm như lập kế hoạch đầu năm học hoặc quyết toán cuối năm.
Các sở GD&ĐT chủ động thành lập các tổ công tác lưu động, trực tiếp xuống xã để “cầm tay chỉ việc”, hướng dẫn và hỗ trợ các chuyên viên phòng Văn hóa - Xã hội xử lý các nghiệp vụ mới và phức tạp.
Việc đào tạo, bồi dưỡng cho đội ngũ công chức cấp xã hết sức cần thiết. Theo đó, thay thế các lớp tập huấn ngắn ngày, mang tính hình thức bằng các chương trình đào tạo, bồi dưỡng chuyên sâu, cấp chứng chỉ bắt buộc theo vị trí việc làm. Nội dung đào tạo phải tập trung vào các kỹ năng thực tiễn, phương pháp giải quyết vấn đề, và các tình huống quản lý thực tế tại cơ sở.
Đặc biệt, để thu hút và giữ chân những người có năng lực đảm nhận vai trò đầy thách thức này tại cấp xã, cần xây dựng các chính sách đãi ngộ tương xứng. Cần có chế độ chính sách giống như giáo viên (phụ cấp thâm niên, ưu đãi) để tạo động lực cho cán bộ quản lý, giáo viên giỏi chấp nhận điều chuyển về công tác tại các phòng chuyên môn cấp xã.
Một yêu cầu cũng hết sức quan trọng là khẩn trương xây dựng và triển khai các hệ thống phần mềm quản lý dùng chung, liên thông từ cấp tỉnh xuống xã và các trường học. Các hệ thống này phải bao quát các mảng quản lý văn bản, nhân sự, tài chính và cơ sở dữ liệu ngành. Việc này sẽ giúp giảm tải đáng kể gánh nặng báo cáo thủ công, tăng tính minh bạch và hiệu quả quản lý, như đề xuất của một cán bộ.
Trước yêu cầu ngày càng cao về quản lý giáo dục tại cơ sở, đặc biệt sau khi các văn bản mới như Thông tư 15/2025/TT-BGDĐT được ban hành, vai trò của công chức văn hóa - xã hội phụ trách giáo dục cấp xã đang đối mặt với thách thức vô cùng khó khăn. Một người phải đảm đương khối lượng công việc mà trước đây cần cả bộ máy của phòng GD&ĐT với nhiều bộ phận chuyên trách. - Ông Lê Văn Bảo
