Gửi bình luận
Cần chú trọng chuyển mạnh giáo dục từ trang bị kiến thức sang dạy kỹ năng, cách học, cách tư duy là chủ yếu...
Thực hiện mục tiêu tạo nguồn nhân lực cho xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, một trong các giải pháp được gợi ý là chuyển mạnh giáo dục từ trang bị kiến thức sang dạy kỹ năng, cách học, cách tư duy là chủ yếu. Điều này cần được chú trọng thực hiện ngay từ mầm non và tiếp tục ở các cấp học cao hơn.
Hiện các trường tiểu học tỉnh Bắc Giang thực hiện tốt theo định hướng chuyển mạnh từ lấy trang bị kiến thức làm mục tiêu chủ yếu sang dạy kỹ năng, cách học, cách tư duy cho học sinh theo định hướng của Chương trình GDPT 2018.
Với tinh thần hướng vào khai thác tiềm năng, phát triển tối đa nội lực của người học, việc “dạy cách học” đặt giáo viên trước những lựa chọn đổi mới đồng bộ về nội dung, phương pháp, cách thức tổ chức quá trình giáo dục, dạy học, kiểm tra đánh giá,... hợp lý nhằm bảo đảm phát triển toàn diện năng lực, phẩm chất người học.
Để làm được việc này, về phương pháp dạy học, cần xác định giáo viên đóng vai trò tổ chức, hỗ trợ học sinh tự lực và tích cực lĩnh hội tri thức; chú trọng phát triển khả năng phát hiện, giải quyết vấn đề, khả năng giao tiếp, các phương pháp dạy học thí nghiệm, thực hành. Đồng thời, tăng cường vận dụng đặc trưng của các phương pháp dạy học tích cực, dạy học thông qua tổ chức liên tiếp các hoạt động học tập, từ đó giúp học sinh tự khám phá những điều chưa biết chứ không phải thụ động tiếp thu những tri thức được sắp đặt sẵn.
Thực hiện điều đó, trước hết cần dạy học sinh “cách học”: Rèn luyện những tri thức phương pháp để biết cách đọc hiểu sách giáo khoa, tài liệu học tập, biết cách tự tìm lại những kiến thức đã có, biết cách suy luận để tìm tòi và phát hiện kiến thức mới mà trước hết là thuần thục các thao tác tư duy như:
Phân tích, tổng hợp, khái quát hóa, so sánh, phản biện,... để từng bước phát triển năng lực vận dụng sáng tạo; Tăng cường phối hợp học cá nhân với học hợp tác theo phương châm tạo điều kiện cho học sinh nghĩ nhiều hơn, làm nhiều hơn, thảo luận nhiều hơn. Mỗi học sinh vừa cố gắng tự lực học một cách độc lập, vừa hợp tác chặt chẽ với nhau, biết chia sẻ, giúp đỡ để cùng phát triển trong quá trình tiếp cận, phát hiện và tìm tòi kiến thức mới, trong thực hành, vận dụng vào giải quyết các vấn đề trong học tập, rèn luyện.
Về hình thức dạy học: Chú trọng đến các hình thức học tập đa dạng; hoạt động xã hội, ngoại khóa, trải nghiệm sáng tạo; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin (CNTT) và truyền thông trong dạy học, giáo dục. Cùng với khai thác tối đa các điều kiện dạy học trong nhà trường, cần tăng cường khai thác điều kiện bên ngoài trường như: Các trường ĐH, CĐ; cơ sở nghiên cứu; di tích lịch sử, di sản văn hóa; nhà máy, xí nghiệp, trang trại; nguồn lực trên Internet như: Thí nghiệm ảo, bài giảng điện tử, e-learning, học liệu số,...
Cùng đó, cần đảm bảo các điều kiện cho thực hiện chương trình GDPT cấp tiểu học. Chú trọng xây dựng và thực hiện quy hoạch, kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ giáo viên các cấp nhằm bảo đảm 100% giáo viên đạt chuẩn nghề nghiệp, đáp ứng yêu cầu vị trí việc làm.
Tạo nguồn, tuyển dụng đủ số lượng biên chế giáo viên theo đúng định mức quy định. Thực hiện tốt công tác bố trí, sử dụng đội ngũ giáo viên, khắc phục tình trạng thừa thiếu cục bộ. Phát triển đội ngũ giáo viên cốt cán ở cấp học để trợ giúp, hướng dẫn giáo viên tháo gỡ các khó khăn trong quá trình thực hiện chương trình.
Tổ chức sinh hoạt chuyên đề, sinh hoạt chuyên môn theo nghiên cứu bài học sâu rộng với hình thức trực tiếp kết hợp với trực tuyến cấp trường, cụm trường, huyện, liên tỉnh, xuyên quốc gia và coi đây là giải pháp quan trọng; qua đó nhằm trao đổi học tập kinh nghiệm, bồi dưỡng, nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ cho đội ngũ quản lý, giáo viên.
Tiếp tục thực hiện hiệu quả, có chiều sâu về 6 mô hình đổi mới giáo dục ở cấp tiểu học bao gồm: Xây dựng thư viện thân thiện, dạy học tiếng Anh và Tin học, sinh hoạt chuyên môn theo nghiên cứu bài học, giáo dục STEM và kỹ năng công dân số, dạy kỹ năng bơi cho học sinh, giáo dục nhà trường gắn vơi lao động và sản xuất. Chỉ đạo mỗi huyện, thị xã và thành phố xây dựng ít nhất 1 trường chuẩn quốc gia mức độ 2 là mô hình thật sự tiêu biểu, điển hình để nhân rộng ra các trường còn lại trong tỉnh.
Cùng đó, chỉ đạo cơ sở giáo dục tiểu học thực hiện tốt về chuyển đổi số để hỗ trợ cho công tác quản lý giáo dục và dạy học. Chỉ đạo các trường thực hiện hiệu quả việc xây dựng kế hoạch giáo dục, dạy học các môn học và hoạt động giáo dục, kế hoạch bài dạy của giáo viên nhằm cụ thể hóa sự phân cấp, tự chủ, tự chịu trách nhiệm, linh hoạt trong thực hiện Chương trình GDPT 2018.
Chỉ đạo các cơ sở giáo dục tổ chức đa dạng các hoạt động giáo dục, giáo dục, đáp ứng đa dạng nhu cầu học tập, giáo dục đa dạng chính đáng của học sinh theo định hướng phát triển toàn diện về phẩm chất, năng lực của người học.
Trong buổi gặp mặt đại diện nhà giáo nhân Ngày Nhà giáo Việt Nam, Tổng Bí thư Tô Lâm yêu cầu “mục tiêu cao nhất hiện nay phải tập trung thực hiện cho bằng được đó là hoàn thành sự nghiệp đổi mới giáo dục đào tạo, hoàn thành mục tiêu tạo nguồn nhân lực cho xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc trong nhiệm kỳ Đại hội XIV của Đảng”. Một trong các giải pháp được gợi ý là chuyển mạnh giáo dục từ lấy trang bị kiến thức làm mục tiêu chủ yếu sang dạy kỹ năng, dạy cách học, cách tư duy.
Theo đó, giai đoạn mầm non 3 - 5 tuổi, trẻ được trang bị các kỹ năng cơ bản phù hợp, bao gồm: Tự phục vụ, xã hội, vận động. Trẻ được hướng dẫn phương pháp học phù hợp với giai đoạn này, như: Học qua chơi - kích thích tò mò, khám phá; học qua trải nghiệm - tạo cơ hội cho trẻ tham gia các hoạt động thực hành như làm vườn, nấu ăn, quan sát; học cách đặt câu hỏi và tìm câu trả lời.
Quá trình học, giáo viên chú trọng rèn luyện tư duy logic, sáng tạo và phản biện thông qua các trò chơi, khuyến khích trẻ suy nghĩ khác biệt, tưởng tượng và thử nghiệm ý tưởng, dạy trẻ biết nhận xét, phân tích vấn đề ở mức độ cơ bản… Như vậy, giáo dục mầm non có vai trò quan trọng tạo nền tảng cho sự phát triển toàn diện của trẻ.
Ở phổ thông, quan điểm và mục tiêu của Chương trình GDPT 2018 là phát triển năng lực và phẩm chất người học; giúp học sinh làm chủ kiến thức, biết vận dụng hiệu quả kiến thức, kỹ năng đã học vào đời sống, có định hướng lựa chọn nghề nghiệp phù hợp. Trong Chương trình GDPT 2018, các bài học được sắp xếp theo từng chủ đề, có những gợi ý mở tạo thuận lợi cho giáo viên tổ chức hoạt động dạy học và định hướng phát triển phẩm chất năng lực.
Học sinh có ý thức hơn trong việc học, biết chuẩn bị bài học, ý thức hơn để tự hoàn thành các nhiệm vụ học tập. Công tác giáo dục chính trị tư tưởng, đạo đức, kỹ năng sống và giáo dục thể chất cho học sinh đi vào nền nếp; sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội trong giáo dục học sinh được tăng cường. Triển khai Chương trình GDPT 2018, đội ngũ nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục cơ bản được chuẩn hóa; cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy - học được nâng cấp; chuyển đổi số trong toàn ngành Giáo dục được thực hiện tích cực.
Tại Đồng Tháp, những năm qua, ngành Giáo dục triển khai các phong trào thi đua: “Đổi mới, sáng tạo trong dạy và học”, “Đổi mới, sáng tạo trong quản lý, giảng dạy và học tập” theo hướng dẫn của Bộ GD&ĐT với nhiều cách làm hay, sáng tạo và bằng những hoạt động cụ thể, thiết thực.
Theo đó, đổi mới phương pháp, hình thức dạy học, kiểm tra đánh giá thông qua hoạt động xã hội, hoạt động ngoại khóa, giáo dục trải nghiệm sáng tạo, tích hợp, giáo dục STEM... cùng với ứng dụng mạnh mẽ của CNTT trong quản trị và dạy học. Đồng thời, chú trọng các hoạt động trải nghiệm sáng tạo gắn với thực tiễn; thành lập Hội đồng bộ môn; tổ chức hoạt động chuyên môn theo cụm trường; đánh giá kết quả học tập theo hướng mở, tích hợp liên môn, kết hợp lý thuyết với thực hành, gắn với các vấn đề thời sự của địa phương. Việc dạy học chuyển từ chủ yếu đánh giá kiến thức, kỹ năng sang đánh giá năng lực của người học; chú trọng đánh giá các năng lực tư duy, khuyến khích học sinh thể hiện cá tính và năng lực bản thân.
Bên cạnh những kết quả tích cực, ngành Giáo dục còn có tồn tại, hạn chế. Để tiếp tục thực hiện hiệu quả mục tiêu chuyển mạnh GDPT từ chú trọng trang bị kiến thức sang dạy kỹ năng, cách học, tư duy là chủ yếu, trước hết cần tập trung xây dựng, ban hành hoặc trình cấp có thẩm quyền ban hành và tổ chức triển khai các quy hoạch, kế hoạch, nhiệm vụ, đề án, chương trình để cụ thể hóa các chủ trương, định hướng phát triển GD-ĐT bảo đảm tính hiệu quả, khả thi để thực hiện Chương trình GDPT 2018.
Tiếp tục thực hiện sắp xếp lại các cơ sở giáo dục và điểm trường giai đoạn 2022 - 2025; thực hiện tốt cơ chế hỗ trợ kinh phí cho cơ sở giáo dục công lập để thực hiện thuê, khoán giáo viên giảng dạy trong điều kiện thiếu biên chế theo định mức; rà soát, điều động, biệt phái giáo viên; sắp xếp giáo viên thực hiện dạy liên trường đối với một số môn.
Phối hợp với các trường ĐH nâng cao chất lượng đào tạo ngành Sư phạm; đào tạo đủ nguồn giáo viên dạy các môn học mới theo Chương trình GDPT 2018. Nâng cao chất lượng, hiệu quả bồi dưỡng, tập huấn cán bộ quản lý giáo dục, giáo viên; phát huy vai trò của đội ngũ giáo viên cốt cán.
Chỉ đạo các cơ sở giáo dục thực hiện đổi mới công tác quản lý, quản trị trường học theo hướng phát huy tính chủ động, linh hoạt của nhà trường và năng lực tự chủ, sáng tạo của tổ chuyên môn, giáo viên trong thực hiện chương trình. Đảm bảo chất lượng giáo dục toàn diện, đáp ứng yêu cầu đổi mới GDPT. Tăng cường kiểm tra, đánh giá chất lượng giáo dục tại các cơ sở giáo dục. Đa dạng phương thức GD-ĐT, phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của người dạy, phù hợp với người học. Phát triển các tài liệu, học liệu điện tử, tạo điều kiện thuận lợi cho học sinh, giáo viên trong quá trình dạy, học…
Trong buổi gặp mặt đại diện nhà giáo nhân Ngày Nhà giáo Việt Nam, Tổng Bí thư Tô Lâm yêu cầu “Chuyển mạnh giáo dục ĐH từ lấy trang bị kiến thức làm mục tiêu chủ yếu sang dạy kỹ năng, dạy cách học, cách tư duy”. Vấn đề Tổng Bí thư gợi mở đúng và sát với thực tế hiện nay. Đào tạo ở bậc ĐH là đào tạo nguồn nhân lực có chất lượng cao, có kiến thức về chuyên môn, kỹ năng thực hiện, thái độ, trách nhiệm với công việc, nghề nghiệp.
Với trách nhiệm, sứ mệnh của mình, đào tạo ĐH đã thực hiện tốt nhiệm vụ trang bị kiến thức cho sinh viên, đặc biệt là dạy phương pháp tư duy trong giải quyết vấn đề. Điều này góp phần cho sinh viên tốt nghiệp có thể thực hiện, giải quyết vấn đề một cách độc lập. Trong điều kiện phát triển nhanh của khoa học công nghệ, đòi hỏi các trường ĐH phải tiếp tục thực hiện đổi mới phương pháp giảng dạy, phương pháp học tập và tăng cường kỹ năng thực hành.
Các trường ĐH đã tiếp cận với phương pháp giảng dạy tiên tiến trên thế giới, như tiếp cận theo hướng CDIO (Conceive-Design-Imlement-Operate) là quá trình giảng dạy từ hình thành ý tưởng, thiết kế ký tưởng, thực hiện và vận hành. Ngoài ra, các trường cũng đẩy mạnh ứng dụng CNTT, vận dụng thêm các phần mềm thực tế ảo...
Tuy nhiên, do điều kiện đầu tư cho giáo dục ĐH còn hạn chế, đặc biệt tại các trường công lập, việc trang bị kiến thức thông qua hoạt động thí nghiệm, thực hành còn hạn hẹp, nhất là trường kỹ thuật. Mặt khác, chưa có sự hỗ trợ trong việc đặt hàng đào tạo nguồn nhân lực nên số sinh viên chọn các ngành thuộc khối kỹ thuật còn ít.
Để chuyển mạnh giáo dục ĐH từ lấy trang bị kiến thức làm mục tiêu chủ yếu sang dạy kỹ năng, cách học, cách tư duy là chủ yếu, có lẽ trước hết cần làm rõ và nhấn mạnh đào tạo ĐH là đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, tư duy tốt, để xây dựng ý tưởng, thiết kế, tổ chức thực hiện, vận hành được ý tưởng với mục tiêu nâng cao năng suất lao động.
Đào tạo ĐH là đào tạo khai phóng, sáng tạo. Vì vậy, việc đổi mới sáng tạo từ chương trình đến tổ chức giảng dạy, đánh giá và công nhận kết quả của sinh viên là việc làm thường xuyên, liên tục. Mặt khác, Nhà nước cần xác định nhu cầu nguồn nhân lực cho các ngành theo chiến lược phát triển hết sức cần thiết; từ đó có cơ chế đặt hàng, đầu tư nguồn lực cho các trường về các trang thiết bị thí nghiệm, thực hành. Tránh tình trạng như hiện nay để sinh viên tự lựa chọn ngành nghề, dẫn đến nhiều ngành thừa nhân lực, ngành thiếu nhân lực mà điển hình là các ngành khối kỹ thuật.
