Vùng này phân bố trên một khu vực rất rộng ở miền châu thổ sông Cửu Long, trong miền đất trũng Tây sông Hậu bao gồm nhiều vùng sinh thái khác nhau của các tỉnh An Giang, Kiên Giang, Đồng Tháp. Từ vùng ven biển Tây Nam kéo đến vùng rừng Sác duyên hải và vươn ra tận biển Đông (khu vực từ cửa sông Tiền đến Cà Mau)…
Phát hiện bất ngờ
Trên cơ sở các cuộc khai quật vào năm 1944, Louis Malleret cho rằng, cánh đồng Óc Eo là một thành thị cổ và đặt tên là thành thị Óc Eo hay thị cảng Óc Eo. Thị cảng có diện tích rộng tới 450ha với một tiền cảng có tên là Tà Keo, cách Óc Eo 12 cây số về phía Tây Nam.
Vùng này không chỉ có hình ảnh của một đô thị quy củ, mà còn có nhiều dấu tích của một trung tâm tôn giáo - văn hóa lớn với 3 cụm quần thể kiến trúc: Linh Sơn Tự, vùng Đông Bắc núi Ba Thê và vùng Giồng Cát, Giồng Xoài.
PGS.TS Bùi Minh Trí cho biết, đề án nghiên cứu, khai quật kéo dài 4 năm vừa qua đã thu được kết quả to lớn. Trong đó tìm thấy 2 di vật được công nhận bảo vật quốc gia vào cuối năm 2021.
Đó là phiến đá chạm hình tượng khắc Phật đang ngồi thiền được tìm thấy tại di tích Linh Sơn Bắc thuộc khu di tích Ba Thê, và chiếc nhẫn Nandin bằng vàng, thế kỷ thứ 5 được tìm thấy ở di tích gò Giồng Cát thuộc khu di tích Óc Eo.
Tại khu di tích Nền Chùa, các nhà khảo cổ có phát hiện mới về thân tượng Nữ thần Durga, và bàn tay tượng Thần Surya - vị thần Mặt trời - cho thấy dấu tích kiến trúc trên gò Nền Chùa là kiến trúc đền thờ Hindu giáo.
Các nhà khảo cổ cũng phát hiện tổ hợp các công trình liên quan đến đền thờ, như 2 hồ lớn cùng 2 giếng nước và “cột thiêng” của thần Shiva ở xung quanh gò Nền Chùa. Đây là phát hiện hoàn toàn mới cho thấy đền thờ Hindu giáo ở Nền Chùa có quy mô lớn, được quy hoạch xây dựng theo mô hình tôn giáo của Ấn Độ.
Nhiều loại hình di vật quý có nguồn gốc từ nước ngoài được tìm thấy ở các hố khai quật như tiền và Huy chương Vàng La Mã, đèn đồng Ba Tư, gương đồng nhà Hán… đã hé lộ những bí ẩn của mạng lưới thương mại hàng hải thời bấy giờ.
Đặc biệt, phát hiện mới về đồ gốm đến từ Đế chế La Mã, Ấn Độ, Trung Quốc và Tây Á cho thấy, Óc Eo - Ba Thê và Nền Chùa là một phức hợp đô thị cổ, có vai trò rất quan trọng trong lịch sử vương quốc Phù Nam. Đồng thời còn có mối quan hệ giao thương rộng mở với nhiều vương quốc cổ Đông Nam Á và cả các quốc gia ở Nam Á, Tây Nam Á, Đông Bắc Á… thông qua con đường hải thương quốc tế.