Số lao động rút BHXH một lần giảm?

Theo BHXH Việt Nam, tháng 2-2024, có khoảng 70.000 người rút BHXH một lần, giảm so với thời điểm trước đó. Cụ thể, tháng 11-2023 có hơn 81.500 người rút BHXH một lần; tháng 12-2023 có khoảng 73.000 người rút, lần lượt giảm 7% và 17% so với cùng kỳ năm 2022.

Khoảng 80% lao động nhận BHXH ở độ tuổi 20 - 40. Sau khi rút và tìm được việc làm nhiều người trong số họ đã tiếp tục tham gia BHXH.

Tại Phiên họp thứ 31 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, ông Nguyễn Thế Mạnh, Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam, cho hay số lao động rút BHXH một lần giảm là kết quả của việc đẩy mạnh thông tin, tuyên truyền về thay đổi của dự án Luật BHXH (sửa đổi), trong đó có nội dung giảm số năm đóng BHXH tối thiểu để hưởng chế độ hưu trí; tăng quyền lợi cho người tham gia khiến nhiều người cân nhắc và chọn lựa rút BHXH một lần hay ở lại hệ thống an sinh.

Qua tìm hiểu tại một số doanh nghiệp, dù đơn hàng đã được cải thiện nhưng tình trạng lao động xin nghỉ việc để rút BHXH một lần vẫn đang diễn ra. Bà Trần Thị Gái, Chủ tịch Công đoàn Công ty TNHH Sambu Vina Sports (huyện Hóc Môn, TP HCM), cho biết năm 2023, do tình hình đơn hàng của công ty chỉ đủ cho công nhân làm 8 giờ/ngày, không tăng ca, thêm vào đó là sự thay đổi của chính sách BHXH, nhất là vấn đề hạn chế rút BHXH một lần nên có khá nhiều công nhân ở độ tuổi 40, có trên 15 năm đóng BHXH xin nghỉ việc.

Công ty hiện còn khoảng 500/2.000 công nhân có thời gian đóng BHXH trên 12 năm, trong số này có nhiều người rục rịch muốn nghỉ việc để rút BHXH một lần do sợ chính sách thay đổi. Từ đầu năm đến nay có khoảng 30 người xin nghỉ để rút BHXH một lần. Hiện công ty đang cần tuyển người để bù đắp thiếu hụt và chuẩn bị cho kế hoạch sản xuất sắp tới, thời điểm hàng nhiều đơn hàng trở lại. Tuy nhiên, việc tuyển công nhân có tay nghề khá khan hiếm, phải tuyển công nhân mới vào đào tạo.

Tương tự, tại một công ty gia công giày thể thao tại quận Bình Tân, TP HCM, tình trạng công nhân nghỉ việc rút BHXH một lần vẫn diễn ra, song âm ỉ chứ không rầm rộ như năm 2023. Bởi lẽ, đa phần những người đóng BHXH từ 15 năm trở lên đã nghỉ việc từ năm ngoái để "né" Luật BHXH (sửa đổi).

Nay số người định nghỉ việc để rút BHXH một lần chủ yếu là những người thận trọng, ráng chờ đợi, dự đoán hướng đi của chính sách BHXH rồi mới quyết định hoặc là những người có thời gian đóng BHXH từ 10 năm trở lên.

Theo một cán bộ nhân sự của công ty, hiện đơn hàng sản xuất truyền thống của công ty vẩn chưa hồi phục, chỉ được khoảng 40%, tuy nhiên do có sự điều phối đơn hàng từ các nhà máy ở tỉnh nên người lao động vẫn đảm bảo việc làm, thu nhập.

Vị cán bộ nhân sự này cho rằng không hẳn số người rút BHXH một lần giảm mà do chưa đến thời điểm để người lao động nộp hồ sơ, tức chưa đủ 12 tháng nghỉ việc và không tham gia BHXH. Bởi lẽ cao điểm của tình trạng doanh nghiệp khan hiếm đơn hàng, giảm lao động diễn ra trong quý II, III năm 2023.

"Thêm vào đó, Dự thảo Luật BHXH (sửa đổi) dự kiến có hiệu lực từ 1-7-2025, với những người lao động tính toán kỹ thì thời điểm này họ mới xin nghỉ để rút BHXH một lần (đáp ứng đủ điều kiện 12 tháng không đóng tiếp BHXH, không mất thưởng Tết, dễ tìm việc làm mới hơn do đơn hàng đang dần hồi phục…) nên khả năng thời gian tới số người lao động làm thủ tục rút BHXH một lần sẽ tăng"- Vị cán bộ này nói.

Hồi tháng 1-2024, khi trao đổi với báo chí, BHXH TP HCM cho hay năm 2023, TP HCM có trên 112.700 lao động nhận BHXH một lần, tăng 3,9% so với cùng kỳ, tương đương 4.200 người. Theo dự đoán của đại diện BHXH TP HCM thời điểm đó, có khả năng năm 2024 số người rút BHXH một lần sẽ tiếp tục tăng do tình hình sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp, nhất là trong các ngành nghề dệt may, da giày, gỗ…, vẫn chưa hết khó khăn.

Thêm vào đó, năm qua, TP HCM có hơn 162.000 người hưởng trợ cấp thất nghiệp, tăng gần 12% so với cùng kỳ. Sau một năm nghỉ việc, nếu chưa có việc làm mới, không phát sinh đóng BHXH, nhiều người sẽ chọn rút BHXH một lần.

Đề xuất hai phương án rút BHXH một lần

Phương án 1, gồm 2 nhóm người lao động.

Nhóm thứ nhất là người lao động có thời gian đóng BHXH trước ngày luật này có hiệu lực thi hành (dự kiến ngày 1-7-2025), sau 12 tháng không tham gia BHXH bắt buộc, BHXH tự nguyện và thời gian đóng BHXH chưa đủ 20 năm, thì được rút BHXH một lần.

Nhóm thứ hai là người lao động tham gia BHXH từ ngày luật này có hiệu lực trở đi không được áp dụng quy định rút BHXH một lần.

Phương án 2, sau 12 tháng người lao động không tham gia BHXH bắt buộc, BHXH tự nguyện và có thời gian đóng BHXH chưa đủ 20 năm thì được rút BHXH một lần nhưng không quá 50% tổng thời gian đã đóng vào Quỹ hưu trí và tử tuất. Thời gian còn lại được bảo lưu để người lao động tiếp tục tham gia khi có điều kiện và hưởng các chế độ BHXH.