'Tết năm cùng' của người Dao

Phía dưới đàn thờ còn có những xấp giấy bản gấp thành từng thỏi và để phẳng đặt trên chiếc mâm gỗ hoặc đan bằng mây tre dâng lễ cho những linh hồn khác. Khi việc chuẩn bị đã hoàn tất, ông trưởng họ lên hương, rót nước, rưới trên bàn thờ tổ rồi mời các thầy cúng có uy tín trong làng, trong vùng làm lễ.

Trong lễ cúng tổ tiên, người Dao không dùng hương để đốt mà dùng một thứ vỏ cây mỏng rất thơm đựng trong cái chén nhỏ. Mỗi lần đốt vỏ cây lại phải dùng một viên than hồng để đốt cùng, cho đến khi nào cái chén đầy than và vỏ hương mới thôi.

Tết năm cùng của người Dao bắt buộc phải có 3 mâm cúng.

Sau khi cử soát các lễ vật được bày trước bàn thờ gia tiên, thầy cúng có chức sắc nhất đứng trước bàn thờ cầm gậy thánh - cây gậy với một đầu bịt sắt nhọn, đầu kia chạm trổ với những họa tiết hoa văn, kèm 1 cành lá cây tươi.

Theo quan niệm, cây gậy thể hiện quyền uy của thầy cúng, còn cành lá xanh là để cho những điều run rủi, không có lợi cho gia chủ và toàn gia tộc trú ngụ và sau đó đem ra cửa để những gì không may mắn đi ra khỏi nhà.

Thầy cúng đại diện cho gia chủ cẩn cáo thành quả của một năm lao động và xin gia tiên phù hộ cho một năm mới đến đạt được nhiều thành công hơn năm trước.

Sau khi thầy cúng lễ xong, cành lá được mang ra cắm trước cửa thì lần lượt các thầy cúng khác kế tiếp nhau vào làm lễ. Khi công việc tế lễ hoàn tất, thầy cúng xin ông bà, tổ tiên cho con cháu thụ lộc thì lễ vật được hạ xuống để mọi người cùng hưởng.

Mâm cơm Tết năm cùng cũng rất đặc biệt. Thầy cúng và các vị chức sắc trong làng được bố trí ngồi cao nhất và được phép ăn trước, sau đó lần lượt đến khách mời của bố mẹ, con cái và anh, em nội ngoại.

Theo tục của người Dao thì tất cả thức ăn đều phải để trên lá chuối tươi. Trong bữa ăn, người Dao thường mời nhau chén rượu, chúc nhau những điều tốt đẹp sẽ đến trong năm mới. ...

Đồng bào Dao quần chẹt luôn trân trọng bảo lưu và phát huy những nét văn hóa độc đáo của dân tộc mình trong tín ngưỡng và lễ hội. Bà con quan niệm, gia đình nào có nhiều khách thăm nhà, ăn Tết năm cùng sẽ càng may mắn trong năm mới, vì thế trong những ngày Tết năm cùng, cộng đồng người Dao luôn sống trong không khí tràn đầy hân hoan, phấn khởi...

Ông Vũ Duyên Hồng, Trưởng phòng Văn hóa huyện Cẩm Thuỷ (Thanh Hóa) cho biết, hiện nay người Dao trên địa bàn huyện chiếm 2,7% dân số. “Ăn Tết năm cùng là một trong những phong tục tập quán của người Dao từ bao đời nay. Họ ăn Tết này to nhất trong năm, to hơn Tết Nguyên đán.

Quan niệm của người Dao, lễ cúng Tết năm cùng sẽ xua đi những đen đủi của năm cũ, hướng tới những điều tốt đẹp cho năm mới. Vào dịp Tết năm cùng, các nhà trong thôn sẽ lần lượt tổ chức ăn uống và mời người thân, họ hàng đến chung vui.

Tết năm cùng cũng là dịp để anh em, người thân làm ăn xa về tụ họp, làm lễ cúng tổ tiên, báo cáo những kết quả đạt được trong năm và cầu mong một năm mới làm ăn thuận lợi, gia đình khỏe mạnh”, ông Vũ Duyên Hồng nói.

“Đồng bào Dao ở Thanh Hóa có hai nhóm chính là Dao tiền, cư trú ở vùng núi cao, tập trung chủ yếu ở 3 chòm: Suối Tút, Con Dao (Quang Chiểu), Pù Quăn (Pù Nhi) của huyện Mường Lát và Dao quần chẹt, sinh sống chủ yếu ở một số làng: Hạ Sơn, Tân Thành, Phùng Sơn của huyện Ngọc Lặc; Bình Yên, Bình Sơn, Ngọc Sơn, Thạch An... thuộc huyện Cẩm Thủy.

Dân số khoảng hơn 7.000 người với các dòng họ lớn như họ Triệu, họ Phan, Phùng, Bàn, Dương, Tặng... Người Dao dùng chữ Nho để ghi chép, phát âm theo tiếng Dao.

Phương thức sản xuất vừa làm nương rẫy trên những đồi đất dốc, vừa làm ruộng với các sản phẩm như lúa, ngô, sắn, đậu, các loại củ quả.

Nhà ở nửa sàn, nửa đất. Nghề thủ công khá phát triển như thêu dệt thổ cẩm, rèn, làm giấy bản, bạc trang sức, cao chàm, đan lát”.