Tối nay, Hà Nội ô nhiễm nhất thế giới, chỉ số cao gấp 35 lần chuẩn WHO

Tối 7/12, bầu trời Hà Nội phủ một lớp mờ đục kéo dài suốt nhiều giờ, khi các hệ thống quan trắc ghi nhận nồng độ bụi mịn PM2.5 tăng vọt và duy trì ở mức “rất có hại cho sức khỏe”.

Theo dữ liệu từ ứng dụng đo chất lượng không khí IQAir, lúc 17h cùng ngày, chỉ số chất lượng không khí (AQI) của Thủ đô ghi nhận ở 228 - thuộc mức tím, tức “rất có hại” và xếp thứ hai thế giới về ô nhiễm, chỉ sau Lahore (Pakistan).

Đến 18h30, chỉ số AQI của thành phố tiếp tục nhích lên 231, đẩy Hà Nội lên vị trí ô nhiễm nhất toàn cầu trong bảng xếp hạng thời điểm.

Chất ô nhiễm chính vẫn là bụi mịn PM2.5 - loại hạt có kích thước siêu nhỏ có thể đi sâu vào phổi và hệ tuần hoàn. Nồng độ PM2.5 được ghi nhận ở mức 174 µg/m³, cao gấp 35 lần khuyến cáo thường niên của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO).

Đây là ngưỡng có thể gây tác động tức thì đến sức khỏe, đặc biệt với trẻ nhỏ, người già và người có bệnh nền hô hấp.

Nhiều người dân cho biết cảm giác cay mắt, khô rát họng khi ra đường trong buổi chiều tối. Các tòa nhà cao tầng bị che mờ hoàn toàn, còn ánh đèn đường chỉ tạo thành các quầng sáng yếu ớt giữa không gian đặc quánh bụi.

Tình trạng ô nhiễm không khí tại Hà Nội trong nhiều ngày qua chưa có dấu hiệu cải thiện. Thủ đô liên tục xuất hiện trong nhóm 10 thành phố ô nhiễm nhất thế giới, với chỉ số AQI thường xuyên ở mức đỏ hoặc tím.

Các chuyên gia cảnh báo thời tiết rét khô, nghịch nhiệt và ít gió khiến bụi mịn tích tụ mạnh, khó thoát lên tầng khí quyển.

Cơ quan chức năng khuyến cáo người dân hạn chế hoạt động ngoài trời, đặc biệt vào sáng sớm và buổi tối; sử dụng khẩu trang đạt chuẩn lọc bụi mịn; và theo dõi chất lượng không khí thường xuyên để có biện pháp bảo vệ sức khỏe phù hợp.

Trước tình trạng chất lượng không khí liên tục xuống thấp trong nhiều ngày qua, UBND TP Hà Nội có văn bản yêu cầu các sở, ngành và địa phương tăng cường biện pháp ứng phó mạnh nhằm giảm phát thải và bảo vệ sức khỏe người dân.

Trong đó, thành phố yêu cầu các công trường xây dựng tăng cường kiểm soát bụi bằng che chắn, rửa xe, phun sương và giám sát bằng camera cảm biến trí tuệ nhân tạo tại những dự án lớn.

Một số khu dân cư, công viên và tuyến đường chính sẽ được thí điểm phun sương giảm bụi, góp phần hạ nồng độ bụi mịn trong không khí.

Hà Nội cũng yêu cầu tăng cường ứng dụng công nghệ, sử dụng hệ thống quan trắc từ xa như viễn thám vệ tinh, thiết bị bay không người lái (flycam) và hệ thống camera giao thông tích hợp AI để giám sát, phát hiện và xử lý nghiêm các hoạt động đốt rác, đốt rơm rạ và phụ phẩm nông nghiệp trái phép.

Ô nhiễm được cảnh báo từ 10 năm trước

TS Hoàng Dương Tùng, Chủ tịch Mạng lưới Không khí sạch Việt Nam, nguyên Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho biết ô nhiễm không khí là vấn đề đã được cảnh báo từ hơn 10 năm trước. Hiện nay, tình trạng này được quan tâm nhiều hơn, với mức độ báo động ngày càng gia tăng.

Ông cảnh báo không khí mà chúng ta hít thở hàng ngày đang âm thầm trở thành một trong những mối đe dọa lớn nhất đối với sức khỏe cộng đồng.

“Chúng ta vừa là nạn nhân, đồng thời cũng là thủ phạm gây ô nhiễm không khí”, ông Tùng nhấn mạnh.

Chủ tịch Mạng lưới Không khí sạch Việt Nam cho biết, tại Hà Nội có gần 7 triệu nguồn phát thải di động (những ống khói từ xe máy) mỗi ngày thải ra môi trường lượng lớn khí độc, góp phần trực tiếp làm suy giảm chất lượng không khí của thành phố.

Ô nhiễm không khí tại Hà Nội không còn là vấn đề mang tính mùa vụ mà là hệ quả của việc quản lý nguồn phát thải còn nhiều bất cập. Những lỗ hổng trong kiểm soát nguồn thải tồn tại dai dẳng khiến mỗi đợt nghịch nhiệt làm lộ rõ thực tế thành phố chưa thực sự kiểm soát được mức phát thải của chính mình.

Ở lĩnh vực giao thông, hàng triệu xe máy cũ kỹ vẫn lưu hành vô hạn định mà không trải qua bất kỳ quy trình kiểm định khí thải nào.

“Nếu không siết khí thải phương tiện thì nói đến cải thiện chất lượng không khí chỉ là lý thuyết”, ông Hoàng Dương Tùng nhấn mạnh.

Trong khi nhiều quốc gia loại bỏ xe cũ theo lộ trình nghiêm ngặt, Hà Nội vẫn để dòng phương tiện lỗi thời trở thành “nhà máy thải bụi di động” giữa phố.

Bên cạnh đó, TS Hoàng Dương Tùng khẳng định các doanh nghiệp cũng là một trong những "thủ phạm" chính gây ô nhiễm không khí. Nhiều đơn vị được trao quyền sản xuất nhưng đồng thời nắm trong tay lượng khí thải khổng lồ, lại coi tiêu chuẩn môi trường như một khoản chi phí phụ, chỉ đáp ứng mức tối thiểu để được cấp phép.

Không ít khu công nghiệp xả thải vào ban đêm, trạm kiểm soát hoạt động hình thức, còn các cơ sở sản xuất nhỏ lẻ thì âm thầm vận hành mà không có hệ thống xử lý đạt chuẩn. Sự nể nang trong thanh kiểm tra và xử phạt khiến nhiều doanh nghiệp gần như không có động lực thay đổi.

Trong khi đó, người dân - những người chịu ảnh hưởng trực tiếp cũng góp một phần không nhỏ vào tình trạng này. Việc đốt rác tự phát trong khu dân cư, sử dụng bếp than tổ ong, đốt vàng mã tràn lan hay chạy xe máy cũ nát nhả khói vẫn diễn ra hàng ngày.