Gửi bình luận
Trí tuệ nhân tạo (AI) trở thành “cơn sốt” trong giới công nghệ, đặc biệt là sau khi Công ty Open AI tung ra các công cụ ChatGPT và GPT-4. Số liệu thống kê người sử dụng ChatGPT đạt 100 triệu nhanh nhất trên thế giới.
Quỹ Nhi đồng Liên hợp quốc và Diễn đàn kinh tế thế giới đã đưa ra báo cáo cảnh báo những nguy cơ đối với trẻ em liên quan tới AI, trong đó quyền riêng tư, vấn đề an toàn, các tác động đối với tâm lý và hành vi. Những nguy cơ này có thể xuất phát từ truyền thông xã hội.
Các thuật toán dựa trên AI học và lưu trữ những nội dung mà trẻ em hay tìm kiếm và tương tác, ngay cả khi nội dung đó có thể gây hại cho trẻ. Mặc dù các trang mạng xã hội đã thực hiện nhiều biện pháp để ngăn chặn nguy cơ này, nhưng vẫn chưa thể loại bỏ hoàn toàn.
Giới chuyên gia cũng đề cập vấn đề liên quan đến quyền tự chủ và ra quyết định. Theo đó, AI gắn chặt với đời sống đến mức khó có thể không phụ thuộc vào công nghệ này.
Để ngăn chặn cũng như giảm thiểu các nguy cơ, giới chuyên gia cho rằng giáo dục chính là giải pháp quan trọng. Trẻ em cần hiểu cách thức hoạt động của những công nghệ này để có thể nắm được những lợi ích, rủi ro, tiềm ẩn và cách sử dụng hiệu quả những công cụ này.
Các chuyên gia còn cho rằng, điều quan trọng không chỉ là hiểu mà còn biết cách tương tác với AI. Điều đó bao gồm việc bồi dưỡng các kỹ năng như tư duy phản biện và sáng tạo để có thể bổ sung cho AI, cũng như giải quyết những vấn đề như phụ thuộc quá nhiều vào AI để đưa ra quyết định.
Các chuyên gia nhấn mạnh sự cần thiết phải dạy trẻ em sử dụng AI một cách an toàn, có trách nhiệm và đạo đức.
Theo các chuyên gia của Cục An toàn thông tin, rủi ro đầu tiên là trẻ em có thể tiếp cận thông tin không phù hợp khi dùng các ứng dụng tích hợp thông tin như ChatGPT.
Những ứng dụng này cung cấp cho người dùng là thông tin tổng hợp từ nhiều nguồn trên internet, gồm cả thông tin chính xác và không chính xác, thậm chí là không chọn lọc, sàng lọc theo độ tuổi của người sử dụng. Vì vậy, trẻ em rất có thể tiếp cận những thông tin không phù hợp với lứa tuổi hoặc chứa nội dung bạo lực.
Bên cạnh đó, tiếp xúc với chatbot từ khi còn quá nhỏ, trẻ em sẽ dễ lầm tưởng trí tuệ nhân tạo là người bạn thực sự và hành động theo lời khuyên của AI. Trong khi đó, những lời khuyên này có thể bao gồm nội dung thiên vị, không chính xác, có hại hoặc gây hiểu nhầm.
Ngoài ra, các công cụ ứng dụng AI còn có thể tác động tâm sinh lý và hành vi của trẻ. Với sự trợ giúp của các công cụ AI, người dùng có thể tìm thấy thông tin về bất kỳ chủ đề nào chỉ bằng một câu hỏi.
Nghiêm trọng hơn trẻ em có thể bị lôi kéo, dụ dỗ tham gia các thử thách nguy hiểm trên mạng. Thực tế, đã có những trường hợp đáng báo động khi các nữ sinh tuổi vị thành niên tham khảo ChatGPT về thông tin sức khỏe và kế hoạch ăn kiêng.
AI có thể cung cấp nhanh chóng những thông tin với kế hoạch chi tiết và lời khuyên cụ thể. Tuy nhiên, những thông tin này không tham chiếu bất kỳ dữ liệu thực tế và chỉ là các tập hợp thông tin ngẫu nhiên trên mạng.
Ví dụ như Chatbot AI đã giúp việc điều hướng thông tin dễ dàng hơn mà không cần mở hàng chục trang web khác nhau và đọc vô số bài viết để tổng hợp thông tin. Việc tương tác quá nhiều với máy móc công nghệ có thể dẫn đến tình trạng trầm cảm, lo lắng bất an hoặc mất kỹ năng xã hội do ngày càng ít tương tác với người khác. Việc quá phụ thuộc vào AI còn có thể làm giảm khả năng học tập, nghiên cứu và làm việc chủ động của trẻ.
Ngoài ra, trẻ em có nguy cơ rò rỉ thông tin riêng tư trên mạng và dễ trở thành nạn nhân của các vụ xâm nhập dữ liệu trái phép khi sử dụng những ứng dụng chỉnh sửa ảnh, ứng dụng trò chuyện - chatbot. Trên thế giới đã xảy ra những vụ việc đáng tiếc là khuôn mặt của trẻ em bị dán vào những hình ảnh đồi trụy, khiêu dâm.
Ông Nguyễn Phú Lương, Phó giám đốc Trung tâm Giám sát an toàn không gian mạng quốc gia, Cục An toàn thông tin khuyến nghị, khi cho con em tham gia môi trường mạng, sử dụng các công cụ AI, cha mẹ cần luôn tuân thủ nguyên tắc 4T: Tuân thủ, thông minh, thận trọng và tử tế. Cụ thể:
Tuân thủ các quy tắc, biện pháp đảm bảo an toàn khi sử dụng internet và nguyên tắc đã được thiết lập tại gia đình, trường học đặt ra. Ví dụ chỉ sử dụng mạng xã hội khi đủ 13 tuổi trở lên, sử dụng internet trong khoảng thời gian cho phép, truy cập những nội dung được phép.
Thông minh: Là phụ huynh và trẻ em cần được trang bị kiến thức, kỹ năng cơ bản để tham gia môi trường mạng, đơn cử như kỹ năng cung cấp thông tin cá nhân trên mạng, kỹ năng sử dụng và quản lý mật khẩu để đảm bảo an toàn.
Thận trọng: là người dùng phải luôn cẩn trọng với bất cứ thông tin nào trên mạng, cẩn trọng khi truy cập vào các đường link lạ, cẩn trọng khi gặp những lời mời chào hấp dẫn đến khó tin… từ đó, giảm thiểu các rủi ro liên quan tới lừa đảo trực tuyến.
Tử tế: là người dùng cần cư xử văn minh, tử tế trên môi trường mạng, không gửi hoặc phản hồi những tin nhắn có nội dung xấu hoặc có tính xúc phạm người khác; chia sẻ với cha mẹ, thầy cô khi gặp các vấn đề khó khăn, khi bị bắt nạt, cô lập hoặc bị xâm hại trên không gian mạng.
Ngoài ra, các bậc cha mẹ khi cho con em tham gia môi trường mạng, có thể sử dụng một số các công cụ công nghệ hỗ trợ chặn, lọc những thông tin không phù hợp cho trẻ em. Đây là các ứng dụng được các nhà cung cấp dịch vụ trong và ngoài nước phát triển riêng cho trẻ em.
(Còn tiếp)
