Bàn về đạo đức nghề nghiệp trong hoạt động báo chí

Ông Lê Công Lương - Phó tổng thư ký kiêm Chánh văn phòng, Liên hiệp các hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam và ông Phạm Bích San – Nhà Xã hội học chủ trì hội thảo.

Ông Lê Công Lương, Phó tổng thư ký kiêm Chánh văn phòng, Liên hiệp Hội Việt Nam cho biết, Đạo đức nghề nghiệp của nhà báo là những quy tắc, chuẩn mực quy định thái độ và hành vi ứng xử của nhà báo trong các mối quan hệ nghề nghiệp và xã hội. Đạo đức nghề nghiệp của nhà báo còn gọi là đạo đức nghề báo, đạo đức báo chí.

Trong thế giới ngày nay, vị trí và vai trò của báo chí ngày càng được nâng lên. Báo chí đang trở thành một bộ phận quan trọng trong đời sống xã hội không thể thiếu được trong đời sống tinh thần của con người. Báo chí còn tham gia vào tiến trình lịch sử, cùng lúc có thể tác động đến nhiều người, nhiều tầng lớp, nhiều lĩnh vực của đời sống.

Đạo đức nghề nghiệp của nhà báo là những quy định đạo đức không được ghi trong đạo luật, nhưng được chấp nhận trong giới báo chí và được duy trì bởi sức mạnh của dư luận xã hội. Đó là những nguyên tắc, những quy định hoặc quy tắc về hành vi đạo đức của nhà báo.

Ông Vũ Xuân Bân - Phó Tổng biên tập Thường trực, Tạp chí điện tử Văn hóa và Phát triển cho rằng, đạo đức là vấn đề cốt tử, sống còn đối với nghề nghiệp báo chí và truyền thông. Điều này đòi hỏi nhà báo càng phải coi trọng tu dưỡng về đạo đức nghề nghiệp. Cốt lõi của đạo đức báo chí là sự chính trực, trung thực, khách quan... Do vậy, khi nhà báo viết trên các ấn phẩm chính thức hay khi tham gia mạng xã hội, thì vẫn là con người đó, trái tim, khối óc đó, phải luôn luôn bảo vệ các giá trị tốt đẹp, vì lợi ích thiết thân của người dân, lợi ích tối cao của đất nước và dân tộc.

Nói cách khác, dù nhà báo sử dụng mạng xã hội như một “cư dân mạng” thì cộng đồng xã hội dễ hiểu đấy là quan điểm của nhà báo, và ít nhiều mang quan điểm của cơ quan báo chí nơi nhà báo đó đang làm việc. Điều này đòi hỏi nhà báo đưa thông tin, bày tỏ quan điểm riêng trên mạng xã hội cũng cần cẩn trọng, nghiêm túc, chuẩn mực giống như khi tác nghiệp báo chí.

Ông Lê Hồng, Phó trưởng ban biên tập trang vusta.vn cho rằng đạo đức nghề nghiệp có 3 nguyên tắc bất biến: Thứ nhất, không được phép nói sai sự thật. Tuy nhiên, đây là vấn đề rất khó bởi sự thật chỉ có một, những cái “giống như sự thật” thì nhiều.
Vậy làm thế nào để tiếp cận sự thật? Để làm được điều này. Đối với hệ thống báo chí của Liên hiệp các Hội khoa học Việt Nam, điều này càng quan trọng bởi tiếp cận chân lý trong lĩnh vực khoa học, kỹ thuật là vô cùng khó. Nguyễn tắc thứ hai là động cơ của tác giả.
Động cơ đó là gì? Tốt hay xấu? Có trong sáng hay không? Một khi động cơ không trong sáng thì việc bẻ cong ngòi bút là khó tránh khỏi. Nguyên tắc thứ ba là tính “chuẩn mực”. Khi đưa tin hoặc phê phán bất cứ điều gì, hãy đặt mình vào vị thế, vị trí của người bị phê phán. Sự chuẩn mực ở đây nằm cở sự chừng mực và tuyệt nhiên không đẩy bất cứ ai đến “bước đường cùng”.

Ông Lê Hồng cho rằng, sự chuẩn mực còn nằm ở liều lượng thông tin. Phê phán cái xấu nhưng phải biết nâng niu cái tốt. Điều này rất quan trọng đối với các nhà báo thuộc Liên hiệp các Hội Khoa học Kỹ thuật Việt Nam bởi có thể chỉ một bài báo thôi, làm nhụt chí và thậm chí, đổ vỡ cả một công trình khoa học, đặc biệt là nhà khoa học trẻ. Sự chuẩn mực không chỉ nằm ở phê phán mà cả trong khen ngợi. Sự tâng bốc quá lời, sai sự thật cũng chính là “liều độc dược”...

Tại hội thảo, các đại biểu đã trao đổi và đưa ra nhiều ý kiến như các cơ quan báo chí cần nâng cao trách nhiệm, thường xuyên giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho nhà báo; Các cơ sở đào tạo về báo chí cần bổ sung, tăng thời lượng các môn học giáo dục đạo đức nghề nghiệp của nhà báo cho đội ngũ những người làm báo trong tương lai.

Nâng cao vai trò, trách nhiệm của các chi hội, Hội Nhà báo trong việc giữ gìn và nâng cao đạo đức nghề nghiệp cho các nhà báo; Sửa đổi, bổ sung các quy định của pháp luật có lồng ghép các vấn đề liên quan đến đạo đức nghề nghiệp, tăng tính hiệu lực đảm bảo việc thực thi một cách nghiêm túc các quy định về đạo đức nghề nghiệp của người làm báo; Tạo môi trường thuận lợi cho hoạt động báo chí được diễn ra một cách lành mạnh, chuyên nghiệp; Tăng cường sự giám sát, quản lý Nhà nước đối với hoạt động báo chí và nhà báo.