Giáo viên tin rằng, học sinh là những đứa trẻ cần được vui vẻ khi đến trường để học tập và cống hiến hết mình. Trọng tâm được đặt vào việc dạy học sinh trở thành những người có tư duy, biết cống hiến cho xã hội, tự quyết những việc mình muốn.
Ở nhiều trường khác nhau tại Phần Lan, sân chơi được tạo ra bởi ý kiến đóng góp của học sinh khi kiến trúc sư nói chuyện với các em về những gì chúng muốn.
Trẻ em Phần Lan 6 tuổi mới tới trường, thay vì độ tuổi đi học mẫu giáo là 3 – 4 tuổi như nhiều quốc gia khác. Tuổi thơ của những đứa trẻ không bị gò bó trong trường, chúng được tự do giao tiếp và tham gia vào các hoạt động xã hội.
Tất cả các trường học ở Phần Lan đều miễn học phí vì không có trường tư thục nào. Vì vậy, giáo dục không được coi là một doanh nghiệp. Ngay cả việc dạy thêm bên ngoài trường học cũng bị cấm.
Giờ học ở Phần Lan không bắt đầu từ sáng sớm lúc 6h hay 7h mà từ 9h30 sáng. Trong một nghiên cứu được phát biểu tại Diễn đàn Kinh tế Thế giới đã chỉ ra rằng, giờ học bắt đầu quá sớm có hại cho sức khỏe và sự trưởng thành của trẻ. Giờ tan học gần 2h chiều.
Ở Phần Lan không có bài tập về nhà hay bài kiểm tra bất ngờ nào dành cho học sinh. Giáo viên tin rằng, thời gian lãng phí làm bài tập có thể được sử dụng để thực hiện các sở thích, nghệ thuật, thể thao hoặc nấu ăn. Điều này có thể dạy những bài học cuộc sống và có tác dụng giảm căng thẳng cho trẻ em.
Hệ thống giáo dục ở Phần Lan chia thành 3 giai đoạn chính:
- Giáo dục mầm non
Giáo dục mầm non ở Phần Lan không bắt buộc nhưng được hầu hết mọi người cho con theo học. Đây là giai đoạn rất quan trọng để phát triển kỹ năng hợp tác, giao tiếp, tạo nền tảng cho trẻ đi học cả đời. Giai đoạn chuẩn bị này kéo dài đến năm 7 tuổi.
Thành phố cũng trả tiền cho những bà mẹ muốn dạy con tại nhà trong 3 năm đầu tiên. Trong một số trường hợp, nhân viên địa phương sẽ thỉnh thoảng tới thăm để xem môi trường học tập tại nhà có phù hợp với trẻ không. Tại các trường tập trung, đối với nhóm trẻ từ 3 tuổi trở xuống sẽ có 3 người lớn (1 giáo viên và 2 y tá) phụ trách 12 học sinh, đối với nhóm trẻ 3 – 6 tuổi sẽ có 20 học sinh trong một lớp học.
- Giáo dục toàn diện cơ bản
Chương trình giáo dục toàn diện cơ bản kéo dài 9 năm, từ lớp 1 tới lớp 9. Lớp học nhỏ, hiếm khi có hơn 20 học sinh. Ngay từ đầu, học sinh phải học 2 ngôn ngữ khác ngoài tiếng Phần Lan hoặc tiếng Thụy Điển. Học sinh từ lớp 1 –tới lớp 9 dành 4 ~11 tiết mỗi tuần để học các lớp nghệ thuật, âm nhạc, nấu ăn, mộc, kim loại, dệt may.
Bài tập về nhà rất ít để nhường chỗ cho các hoạt động ngoại khóa. Ví dụ, ngoài học nhạc ở trường, học sinh còn theo học các trường âm nhạc chuyên biệt do nhà nước trợ cấp sau giờ học với 1 khoản phí nhỏ. Học sinh có thể chơi một loại nhạc cụ theo sở thích.
Việc đọc sách để giải trí được khuyến khích mạnh mẽ. Phần Lan xuất bản sách thiếu nhi nhiều hơn bất kỳ quốc gia nào khác.
Trong những năm đầu tiên của chương trình giáo dục toàn diện, việc chấm điểm chỉ dựa trên việc đánh giá bằng lời nói hơn là cho điểm cụ thể. Không có bất kỳ bài kiểm tra nào.
- Giáo dục trung học phổ thông
Giáo dục trung học phổ thông bắt đầu từ 15 hoặc 16 tuổi, kéo dài 3 đến 4 năm. Chương trình này trước đây là tùy chọn nhưng sau đó trở thành bắt buộc kể từ tháng 9/2021.
Học sinh trung học phổ thông ở Phần Lan có thể chọn học nghề hoặc chuẩn bị cho các kỳ thi vào trường đại học, các môn học tùy theo từng ngành. Việc tuyển sinh cấp 3 dựa vào điểm trung bình, một số trường hợp có thể áp dụng các bài kiểm tra và phỏng vấn. Năm 2007, 51% số học sinh học tiếp cấp 3.
Tuy nhiên, chương trình học này không cứng nhắc, học sinh tốt nghiệp trường nghề vẫn có đủ điều kiện để vào một trường đại học khác. Cá biệt có những học sinh theo học cả 2 trường cùng lúc, vừa học nghề vừa học văn hóa. Học phí đều miễn phí, học sinh được hưởng các dịch vụ chăm sóc sức khỏe, bữa trưa, sách vở, phương tiện đi lại để đến trường.
Sau khi tốt nghiệp cấp 3, học sinh tốt nghiệp trường nghề sẽ nhận chứng chỉ của trường nghề, số còn lại sẽ nhận được bằng cấp 3 và tham gia kỳ thi tuyển sinh đại học cấp quốc gia.