Kinh phí ngân sách chi thường xuyên eo hẹp và bị tiết giảm theo đặc thù của nhiều địa phương khiến không ít trường buộc phải đẩy mạnh các hoạt động xã hội hóa, kêu gọi sự ủng hộ từ phụ huynh… Đây cũng là một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng lạm thu.
Cán bộ quản lý trường THCS tại Quận 12, TPHCM nhìn nhận chi phí chi thường xuyên cho nhà trường chỉ bảo đảm ở mức hoàn thành các nhiệm vụ giáo dục. Việc gia tăng thu nhập cho giáo viên (thu nhập tăng thêm) chủ yếu đến từ việc tiết kiệm tối đa các hoạt động song hành trong nhà trường.
“Điều này tất yếu ảnh hưởng đến các hoạt động nâng cao chuyên môn, nghiệp vụ. Nhưng nếu không tiết kiệm thì không thể gia tăng thu nhập cho giáo viên, các phúc lợi, thưởng thi đua... Đó là chưa kể, nhiều năm khi việc xin kinh phí sửa chữa các hạng mục xuống cấp, hư hỏng chưa được duyệt, trong khi nhu cầu bức thiết phải làm ngay, đơn vị không cách nào khác phải kêu gọi xã hội hóa để đảm bảo điều kiện và môi trường học tập cho học sinh. Và “lạm thu” xuất phát cũng từ chỗ này”, cô K - một hiệu trưởng giấu tên trải lòng.
Ngân sách chi thường xuyên cho giáo dục đang có độ vênh nhất định. Điều đó dẫn đến thực tế ở nhiều nơi chưa bảo đảm điều kiện học tập có chất lượng cũng như việc thực hành, thực tập của học sinh, sinh viên.
Theo ông Nguyễn Thanh Hùng - Phó Hiệu trưởng Trường Trung cấp Kỹ thuật Nông nghiệp TPHCM (thuộc Sở NN&PTNN TPHCM), trong cơ cấu chi theo cấp học của luật, chi cho giáo dục mầm non và giáo dục phổ thông chiếm xấp xỉ 70% tổng chi ngân sách cho giáo dục. Trong khi đó, chi cho đào tạo cao đẳng và đại học chỉ trên 12%, giáo dục nghề xấp xỉ 10%.
“Tỷ lệ này ảnh hưởng trực tiếp tới chất lượng đào tạo của khối cao đẳng, giáo dục nghề nghiệp khi cộng dồn các chi phí chi trên đầu cho một sinh viên quá thấp. Với trường tuyển sinh tốt, các hoạt động kinh tế và hợp tác doanh nghiệp, chuyển giao thành tựu khoa học công nghệ ổn thì chi phí cho sinh viên sẽ tốt hơn. Còn với đơn vị khó khăn trong tuyển sinh, chi phí đầu tư cho hoạt động nghiên cứu khoa học thấp, đãi ngộ cho giảng viên, đầu tư cho cơ sở vật chất khiêm tốn sẽ rất khó để có được chất lượng đào tạo tốt”, ông Hùng chia sẻ.
Để ngân sách chi cho giáo dục phát huy hiệu quả, hướng đến thúc đẩy phát triển đồng bộ giữa các địa phương và vùng miền, cô Nguyễn Thị Thu Cúc - nguyên đại biểu Quốc hội, nguyên Hiệu trưởng Trường THPT Gia Định, TPHCM - cho rằng: Nhà nước cần xem xét, tập trung ngân sách cho giáo dục phổ cập, hỗ trợ các địa bàn, đối tượng đặc thù. Thực hiện chính sách chia sẻ chi phí đào tạo giữa người học và Nhà nước đối với giáo dục mầm non, phổ thông các vùng thành thị. Quan trọng hơn, để giảm bớt áp lực cho ngân sách Nhà nước, tạo lực đẩy cho các bậc học phát triển, chúng ta cần có thêm chính sách tăng cường nguồn lực phát triển và nâng cao chất lượng GD-ĐT.
Chúng ta cần điều chỉnh lại cơ cấu đầu tư cho giáo dục và đào tạo theo hướng tăng chi đầu tư phát triển, giảm chi thường xuyên. Bởi thực tế cho thấy, đầu tư cho các hoạt động giáo dục (cơ sở vật chất, nâng chất đội ngũ, chuẩn hóa chương trình, sách giáo khoa) song hành với việc điều chỉnh cơ cấu chi giữa các bậc học, ngành học mới phát huy hiệu quả. Ngân sách giáo dục vẫn ưu tiên đầu tư cho giáo dục mầm non, phổ thông theo hướng từ ngân sách và xã hội, nhưng cũng không quên bỏ ngỏ bậc cao đẳng, giáo dục nghề nghiệp và đại học. Bởi khi thực hiện đầu tư có trọng điểm, hài hòa, chúng ta sẽ tạo được lực đẩy chung cho toàn ngành. - Cô Nguyễn Thị Thu Cúc