Anh Vù A Thanh xùa đàn dê xuống chợ. Đàn dê 11 con anh đã nuôi gần hai năm trời. Vợ anh Thanh, chị Lù Thị Ính đi theo, bảo rằng: “Chồng bắt xùa đàn dê xuống núi đến chợ phiên chơi. Chơi chứ không bán. Mang dê theo để mọi người nghĩ mình giàu. Cũng có tiền sẵn rồi, mua thêm hai con dê nữa cho nhập vào đàn. Nhưng phải tìm được hai con dê đẹp của người nào đã chán nuôi thì mới mua”.
Phía bên cạnh, ông Vương Thà Chính có một con dê, ông gọi anh Thanh để bán. Nhưng anh Thanh không mua, vì ông Chính chỉ có một con, cho nhập vào đàn thì dê không có anh em. Anh phải tìm được người nào có hai con dê thì mới chịu mua.
Phía giữa chợ, cụ già móm mém Giàng A Sau có con lợn cắp nách béo ục ịch. Trong cái sọt tự đan, chú lợn thò mõm đòi ăn. Cụ Sau bảo: “Chán con lợn này rồi. Mày thấy nó đẹp thì tao bán cho”.
Ở Lũng Phìn, người dân bán mua thật thà. Đồ muốn bán vì chán bao giờ cũng rẻ hơn những đồ khác. Người ta bán đồ chán này đi để mua mua một thứ cần thiết, đang ao ước hơn.
Bán cho người cần
Chợ Lũng Phìn được quy hoạch rộng lớn. Nói là quy hoạch thì hơi quá, bởi chẳng có quy củ xây dựng gì. Những căn nhà lợp proximang ven chợ đã cũ kỹ lắm là những ki ốt hàng. Chợ trải dài và rộng, chỗ bán dê bò lợn tách biệt với chỗ ăn uống; khu bán mua đồ điện tử tách biệt với nông sản.
Khách thập phương đến Lũng Phìn chỉ mua đồ nông sản, ăn bát thắng cố, bát tiết canh và uống rượu. Còn khách bản địa bao giờ cũng mong ngóng bán hết hàng rồi sà vào quán rượu.
Chị Vù Thị Tâm mang xuống chợ hai chục cân đậu mèo. Chị bảo, đậu mèo ngon và bùi lắm. Khách thập phương đến cứ mua đậu mèo trước tiên. Cho nên, chỉ một chớp nhoáng chị đã bán hết.
Phía xa xa, một chiếc xe khách bấm còi inh ỏi. Mấy người bán dê xua đàn dê đến. Người mua kẻ bán không cần đưa dê lên cân. Cứ ươm ướm con này 30 cân, con kia 21. Cứ thế mà tính tiền, rồi cả chủ lẫn khách hò nhau đưa dê lên nóc xe.
Phía bên cạnh, hai người đàn ông đang ngắm nghía đến khoang khoáy của con bò. Một người bảo, con bò này thịt không ngon nhưng để cày bừa ruộng nương thì tốt. Con bò kia phản chủ không nên mua vào.
Ở Lũng Phìn, không khí mỗi lúc một tấp nập. Các quán rượu mỗi lúc một đông. Mùi thơm thức mỗi lúc một đậm. Chợ ồn ào nhưng không huyên náo như miền xuôi. Người uống rượu cứ uống, uống âm thầm. Người mua bán cứ mua, không trả giá dài dòng.
Chợ Lũng Phìn họp từ tơ mơ sáng đến 4 giờ chiều mới tan. Thế nên, người mua kẻ bán không quá vội vàng. Chợ càng về chiều càng vui, càng đông và nhộn nhịp. Những lữ khách viễn du cũng vì thế mà được hưởng thêm không khí chợ rẻo cao rộn ràng, đằm thắm hơn.
“Chợ lùi ở Hà Giang gồm bốn chợ: Lũng Phìn, Sà Phìn, Phó Bảng và Phố Cáo. Nói là lùi nhưng chính xác là chợ 6 ngày một phiên, thay vì 7 ngày một phiên như các chợ khác. Lịch chợ tính ngày: Chợ Lũng Phìn: Ngày Dần - Ngày Thân.Chợ Sà Phìn: Ngày Tỵ - Ngày Hợi. Chợ Phó Bảng: Ngày Tý - Ngày Ngọ. Chợ Phố Cáo: Ngày Thìn - Ngày Tuất”, Nhà nghiên cứu văn hóa dân gian Nguyễn Khắc Xương.