Gửi bình luận
Theo thống kê, núi Non Nước có tổng số 63 văn bia, trong đó có 53 văn bia chữ Hán và 6 văn bia Quốc ngữ.
Ninh Bình đang trong quá trình xây dựng và hoàn thiện hồ sơ đề cử ghi danh “Văn khắc Hán Nôm núi Non Nước” vào Danh mục di sản tư liệu Ký ức thế giới của UNESCO khu vực châu Á - Thái Bình Dương.
Không chỉ là một danh thắng cấp quốc gia đặc biệt đã được Chính phủ xếp hạng, núi Non Nước (phường Vân Giang, thành phố Hoa Lư, tỉnh Ninh Bình) là kho tàng di sản tư liệu đặc sắc với hệ thống văn khắc Hán Nôm trên vách đá, lưu giữ bút tích của nhiều vị vua, đại quan, danh sĩ các triều đại.
Theo Sở Văn hóa và Thể thao Ninh Bình, vào thời nhà Trần, danh nhân văn hóa Trương Hán Siêu về ẩn dật tại núi Non Nước. Thấy cảnh núi đẹp, có hình tựa như một con chim trả màu xanh biếc đang nghiêng mình tắm ở cửa biển, ông đã đặt mỹ tự “Dục Thúy Sơn hải khẩu”, và là người đầu tiên lưu bút tên ngọn núi ấy trên vách đá.
Vì thế mà núi Non Nước còn được gọi là núi Dục Thúy, Thúy Sơn, và từ đó cụm từ “sông Vân, núi Thúy” được các tao nhân mặc khách và dân gian truyền tụng để nói về vùng đất này.
Không chỉ sở hữu vẻ đẹp trời ban, Dục Thúy Sơn còn nằm nơi địa thế trọng yếu, án ngữ ngã ba sông Đáy và sông Vân, khá gần đường thiên lý và các huyết mạch giao thông trong vùng nên vô tình trở thành nơi ghi dấu nhiều sự kiện lịch sử quan trọng. Trong đó, có sự kiện hoàng hậu Dương Vân Nga trao long bào cho tướng quân Lê Hoàn, chờ đợi ngày Lê Hoàn trở về trong cuộc đánh đuổi giặc Tống xâm lược.
Chính trên nền tảng lịch sử và địa lý, Dục Thúy Sơn đã trở thành một không gian thiêng, một điểm đến của các bậc đế vương, tao nhân mặc khách qua nhiều thế kỷ. Quan trọng hơn, đó còn là nơi lưu giữ một hệ thống văn khắc Hán Nôm vô giá, với khoảng 43 văn bia hiện còn tại chỗ và 12 tư liệu khác tồn tại qua các bản rập.
Các văn bia này là một tập hợp di sản tư liệu độc đáo, phản ánh đời sống văn hóa, tín ngưỡng, lịch sử và tư tưởng của nhiều thế hệ trí thức Việt Nam từ thế kỷ 13 - 19, được mệnh danh là “bảo tàng văn học trên đá độc bản duy nhất tại Việt Nam”.
Theo TS Nguyễn Mạnh Cường - Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao Ninh Bình, hệ thống văn khắc trên vách đá, hang động và chùa tại núi Non Nước không chỉ là hiện vật cổ xưa, mà còn là minh chứng sống động về một quá trình giao thoa văn hóa lâu dài, chứa đựng tiềm năng lớn trong việc nghiên cứu, bảo tồn và phát huy giá trị di sản tư liệu.
Nhằm đưa “Văn khắc Hán Nôm núi Non Nước” vươn tầm thế giới, đồng thời phục vụ chiến lược bảo tồn, phát huy giá trị, mới đây tỉnh Ninh Bình phối hợp với Viện Nghiên cứu Hán Nôm và Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia Hà Nội) tổ chức Hội thảo “Văn khắc Hán Nôm núi Non Nước - Tiềm năng di sản tư liệu”.
Đó là căn cứ để tập hợp các ý kiến của giới chuyên gia trong và ngoài nước nhằm nhận diện, đánh giá một cách hệ thống, trọng tâm nhất trong tiến trình xây dựng và hoàn thiện hồ sơ đề cử trình UNESCO ghi danh.
Theo Sở Văn hóa và Thể thao Ninh Bình, hội thảo đã quy tụ đông đảo các nhà khoa học, chuyên gia đầu ngành trong nước và các học giả quốc tế uy tín đến từ Đài Loan, Pháp, Nhật Bản… với các bài tham luận mang tính đa ngành, liên ngành bao trùm nhiều lĩnh vực.
Từ văn bản học, sử học, văn học so sánh, đến những phân tích chuyên sâu về giá trị di sản tư liệu theo tiêu chí quốc tế; từ những nghiên cứu về lịch sử, đặc điểm nghệ thuật, nội dung tư tưởng đến những vấn đề cấp bách về quản lý, bảo tồn trong bối cảnh biến đổi khí hậu.
Theo thống kê, núi Non Nước có tổng số 63 văn bia, trong đó có 53 văn bia chữ Hán và 6 văn bia Quốc ngữ. Tuy nhiên, trải qua thời gian, dưới tác động của thiên nhiên, chiến tranh và một số tác nhân khác, hiện chỉ còn lại 43 văn bia.
Trong đó có 37 bản văn khắc Hán Nôm niên đại trải dài từ thời Trần đến đầu thế kỷ 20 (gồm 9 bài thời Trần, 3 bài thời Lê sơ thế kỷ 15, 1 bài thời Mạc thế kỷ 16, 4 bài thời Lê trung hưng thế kỷ 17 - 18, còn lại thuộc về thời Nguyễn), toàn bộ các văn bia đã được phiên âm, dịch nghĩa, dịch thơ.
Ông Trương Đình Tưởng - Chủ tịch Hội Khoa học lịch sử Ninh Bình nhận định, núi Non Nước được coi là một bảo tàng thi ca, đa dạng tầng lớp tác giả và đa dạng về tư tưởng. Kho di sản văn khắc còn là biểu hiện của sự tồn tại và phát triển của học thuyết Tam giáo (Nho - Phật - Lão). Không chỉ như một bảo tàng, hệ thống bia ma nhai núi Non Nước còn ẩn chứa nhiều giá trị lịch sử, văn hóa, xã hội.
PGS.TS Nguyễn Tuấn Cường - Viện trưởng Viện Nghiên cứu Hán Nôm cho rằng, việc nhận diện, bảo tồn và phát huy các giá trị di sản là nhiệm vụ trọng yếu. Đặc biệt, di sản tư liệu với vai trò là bằng chứng ghi dấu ký ức, tri thức và lịch sử, ngày càng nhận được sự quan tâm sâu sắc của cộng đồng quốc tế.
Bởi vậy, việc nhận diện, lượng hóa giá trị di sản để quản lý, bảo tồn và phát huy giá trị không chỉ là nhiệm vụ, mà còn có ý nghĩa quan trọng trong hành trình xây dựng và hoàn thiện hồ sơ đề nghị UNESCO ghi danh “Văn khắc Hán Nôm núi Non Nước” vào Danh mục di sản tư liệu thuộc chương trình Ký ức thế giới khu vực châu Á - Thái Bình Dương.
“Vấn đề mà Ninh Bình cần phải làm rõ trong hồ sơ đệ trình UNESCO, đó là vai trò của cộng đồng bản địa trong việc bảo tồn các di sản văn khắc tại núi Non Nước. Đó là yếu tố vô cùng quan trọng trong việc tạo ra tính đặc trưng của di sản, để di sản không bị lãng quên. Đồng thời, vai trò cộng đồng bản địa cũng là yếu tố để quốc tế nhận diện sự hình thành, tồn tại của di sản như một bằng chứng quan trọng của lịch sử”, GS Helen Jarvis - Chủ tịch tiểu ban hồ sơ Ủy ban Ký ức thế giới UNESCO khu vực châu Á - Thái Bình Dương.
