“Hoàng hôn vàng trên Vịnh Hạ Long” từng thuộc sở hữu của vua Bảo Đại sắp bán đấu giá

Năm 1929, Phạm Hậu đỗ thứ 2 để vào học trường Mỹ thuật Đông Dương. Từ năm 1932, trường đưa thêm môn chuyên nghệ học nghề sơn cổ truyền. Từ lúc này, Phạm Hậu càng tỏ ra có cá tính và bộc lộ được năng lực.

Sau khi tốt nghiệp, Phạm Hậu trở về Đông Ngạc với tư cách một họa sĩ tự do. Tardieu – vị hiệu trưởng tìm đến Đông Ngạc để giao cho học trò hợp đồng của một hãng thuốc lá Pháp, với yêu cầu vẽ 50 chiếc hộp bằng sơn mài trang trí rồng phượng. Thế là xưởng sơn mài với đội ngũ gồm những người thợ thủ công, thợ sơn ở Bối Khê ra đời.

Phạm Hậu và Nguyễn Gia Trí được công nhận rộng rãi là hai bậc thầy sơn mài tiên phong tại Hà Nội. Vào năm 1944, hai ông tổ chức triển lãm chung và tạo được thành công vang dội.

Nếu Nguyễn Gia Trí là số 1 khi tả về phụ nữ Việt Nam, thì Phạm Hậu có thể được coi là bậc thầy của phong cảnh đất nước. Trong tranh ông, những ngôi chùa cổ, ruộng lúa châu thổ sông Hồng, chốn làng quê yên ả… được ông “nắm bắt linh hồn” và đưa những hình ảnh ấy trở thành bất tử.

“Hoàng hôn vàng trên Vịnh Hạ Long” cho công chúng thấy kỹ thuật sơn mài thượng thừa của Phạm Hậu. Dù chung thủy với bảng màu sơn mài hạn chế, ông vẫn thể hiện một cách tài tình đủ mọi cung bậc và cấp độ sắc màu của vàng, nâu, đỏ son, hổ phách. Qua đó cho thấy sự vô hạn của sơn mài trong việc diễn tả thế giới màu sắc.

Đỏ và vàng - hai nguyên liệu đắt đỏ nhất, là màu sắc mang tính biểu tượng và tâm linh phương Đông. Màu vàng đại diện cho sự thịnh vượng, còn màu đỏ đại diện cho quyền lực và may mắn - cũng là hai màu sắc chính thức của hoàng gia và triều đình. Điều đó lý giải tại sao hai màu này được chọn để tạo nên bảng màu chủ đạo cho bức bình phong.

Nhà phân tích nghệ thuật Phạm Lê bật mí kiệt tác này của Phạm Hậu có một xuất xứ vô song. Bức bình phong từng thuộc về cựu hoàng Bảo Đại - người đã đặt mua một số tác phẩm tranh và bình phong từ Phạm Hậu cho bộ sưu tập cá nhân, cũng như làm quà tặng chính thức cho các chính khách và chính trị gia.

Năm 1951, bức bình phong được trao tặng cho Edgar Ansel Mowrer (1892 – 1977), khi ông đến thăm Bảo Đại tại Đà Lạt cùng Bộ trưởng Mỹ Donald Heath và Toàn quyền Thống chế Pháp Jean de Lattre. Edgar là một nhà báo và tác giả nổi tiếng của Mỹ, người từng đoạt giải Pulitzer.

Trong thời gian này, ông đi khắp nơi ở miền Viễn Đông để đưa tin về các cuộc xung đột đang diễn ra trong khu vực. Bức bình phong được giữ tại căn nhà ở vùng ngoại ô tại New Hampshire của gia đình ông từ đó. Gia đình cũng giữ tấm danh thiếp của Bảo Đại, ở mặt sau có ghi chú của Edgar Mowrer về bức tranh.

Gần đây vấn nạn tranh thời kỳ Đông Dương liên tục bị làm giả và bày bán tại các nhà đấu giá quốc tế. Giới nghệ thuật và sưu tập cũng lo ngại “Hoàng hôn vàng trên Vịnh Hạ Long” bị giả. Tuy nhiên, trao đổi với GD&TĐ, nhà nghiên cứu Ace Lê từ Singapore cho rằng, tác phẩm này của Phạm Hậu có lai lịch rất tốt.

Trần Hoà