Hợp tác giữa nhà trường và doanh nghiệp để nâng cao chất lượng đào tạo

Sự hợp tác giữa nhà trường và doanh nghiệp không chỉ đáp ứng nhu cầu của thị trường lao động mà còn nâng cao chất lượng nguồn nhân lực. Tuy vậy, mối quan hệ này chưa thực sự phát huy hiệu quả?

Hợp tác cùng tiến xa

Theo Nghị quyết Trung ương Đảng lần thứ 6 khoá XI, chủ trương là tăng cường liên kết giữa tổ chức khoa học và công nghệ với doanh nghiệp trong thực hiện nhiệm vụ nghiên cứu ứng dụng, đổi mới công nghệ, đào tạo nhân lực. Từ lâu, ý tưởng hợp tác, liên kết này được đề xướng từ nhà triết học Đức Wilhelm von Humboldt. Theo ông Wilhelm Humboldt, việc chú trọng hỗ trợ hoạt động đào tạo đã tạo ra một nước Đức phát triển các lĩnh vực công nghệ phục vụ cho mục đích dân sinh và mục đích quân sự. Từ đó, Đức trở thành một trong những hùng cường của thế giới.

Thực tế, hợp tác giữa nhà trường và nhà doanh nghiệp (hai nhà) tạo ra mối quan hệ chặt chẽ, hài hòa thông qua trao đổi chuyên gia, cố vấn, sinh viên. Các doanh nghiệp đầu tư trang thiết bị, giáo trình, tài liệu vào cơ sở đào tạo. Các trường theo đơn đặt hàng giải quyết đầu ra cho người học. Qua đó, người lao động muốn có thu nhập cao, ổn định và bắt tay ngay vào công việc vì đã được làm quen từ trước theo đúng yêu cầu của nhà tuyển dụng.

Ngoài ra, việc hợp tác giữa “hai nhà” còn khắc phục tình trạng bất cập, lãng phí trong đào tạo nghề hiện nay khi “cung” không theo kịp “cầu”, đào tạo người học giỏi lý thuyết nhưng thiếu kinh nghiệm thực tế.

Doanh nghiệp chính là nhà tuyển dụng, người tạo điều kiện để sinh viên làm quen với môi trường công việc khi còn ngồi trên ghế nhà trường. Do đó, các nhà trường cần thấu hiểu, chia sẻ với các đơn vị này trong xây dựng chương trình đào tạo từ nội dung, phương pháp, hình thức cho đến thi tuyển đầu ra.

Nếu việc gắn kết giữa các cơ sở đào tạo và các doanh nghiệp lỏng lẻo thì sinh viên sẽ chịu thiệt thòi khi kiến thức, kỹ năng lần thái độ, không đáp ứng được yêu cầu của công việc. Chẳng hạn, sinh viên ngành cơ khí khó bắt nhịp công việc nếu chỉ học lý thuyết, không được thực hành thường xuyên trên máy tiện CNC, máy dập…

Với nhà trường, các cơ sở đào tạo phải xây dựng bộ phận hợp tác quốc tế, quan hệ doanh nghiệp. Từ đây, các chương trình hợp tác liên doanh đào tạo, trung tâm mô phỏng công việc và phát triển công nghệ… sẽ ra đời.

Theo các nhà nghiên cứu, việc phân quyền tự chủ quản lý, đào tạo cho các khoa, trung tâm sẽ thúc đẩy sự sáng tạo, tăng chất lượng đào tạo do sự cạnh tranh giữa các đơn vị. Cùng đó, những chương trình trình huấn luyện nghiệp vụ cho cán bộ, giảng viên do doanh nghiệp tổ chức sẽ nâng cao chất lượng giảng dạy, thúc đẩy tinh thần khởi nghiệp của sinh viên ngay từ trên ghế nhà trường.

Trong khi đó, doanh nghiệp cần thành lập bộ phận chuyên trách về bồi dưỡng nhân sự cho các sơ sở giáo dục. Đồng thời, chủ động tham gia, đóng góp ý kiến với các cơ sở đào tạo trong công tác xây dựng chương trình, tài liệu tham khảo, biên soạn giáo trình, phương pháp giảng dạy và thực hành thực tập, bảo vệ đồ án, luận văn tốt nghiệp.

Tích cực tham gia lựa chọn, bồi dưỡng phát hiện các tài năng ở các cơ sở đào tạo bằng cách hỗ trợ kinh phí, học bổng, đầu tư hướng dẫn kỹ thuật. Doanh nghiệp cũng cần tạo điều kiện để người học về thực hành, thực tập, tập huấn đào tạo kỹ năng, đào tạo nghiệp vụ và định hướng nghề nghiệp từ sớm. Điển hình như tại Cộng hoà Liên Bang Đức, khoảng 70% thời gian học tập là thực hành. Qua đó, người học được trau dồi kinh nghiệm, va chạm thực tế và đúc rút kỹ năng nghề thường xuyên.

“Hai nhà bắt tay hái quả ngọt”

Nói đơn giản là vậy nhưng doanh nghiệp và nhà khoa học phải cùng nhau xây dựng nội dung, chương trình, tiến độ đào tạo. Với mỗi khâu trong quá trình đào tạo, doanh nghiệp định hướng việc làm ngay từ đầu cho người học, yêu cầu bổ sung kỹ năng, ngoại ngữ… Việc hợp tác này còn xây dựng thương hiệu riêng cho từng bên tham gia, giảm chi phí học nghề, nâng cao kỹ năng thực tế. Tuy vậy, khó khăn từ ngân sách nghiên cứu, định hướng thay đổi liên tục của doanh nghiệp buộc các nhà khoa học phải tự tham gia, làm chủ khoa học cũng như tự khẳng định mình.

Qua hơn 3 năm ảnh hưởng của dịch COVID-19, vấn đề thiếu nhân lực, dân số già hoá đòi hỏi cách tiếp cận tri thức, công nghệ, mô hình tiên tiến nhanh chóng hơn bao giờ hết. Do đó, hợp tác giữa doanh nghiệp – nhà trường cần sự hợp tác chặt chẽ hơn. Chẳng hạn, việc tuyển chọn, đào tạo sinh viên theo chương trình thực tập (Internship Program) trong và ngoài nước dần trở nên phổ biến. Sinh viên năm nhất, năm hai đã có thể tham gia chương trình đào tạo kỹ sư, thực tập sinh định hướng làm việc tại nước ngoài thay vì phải chờ tới năm cuối như truyền thống.

Cùng với đó, các cơ sở đào tạo dần thích ứng với việc hợp tác với các đơn vị, doanh nghiệp tuyển dụng để tư vấn, giới thiệu, hỗ trợ việc làm cho sinh viên sắp tốt nghiệp cũng như đã tốt nghiệp. Tại những phiên giao dịch việc làm, ngày hội nghề nghiệp, các kỹ năng như làm việc nhóm, xử lý khủng hoảng hay tác phong công nghiệp được giới thiệu gần gũi, dễ hiểu để các bạn trẻ có chuẩn bị tốt nhất trước khi tham gia thị trường lao động.

Theo các chuyên gia, cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư, hội nhập kinh tế quốc tế sâu rộng đòi hỏi nhiều chính sách thúc đẩy doanh nghiệp sản xuất gắn kết với nhà trường hơn nữa. Chẳng hạn, chính sách hỗ trợ doanh nghiệp tuyển dụng sinh viên ra trường thông qua hỗ trợ từ phía các trung tâm dịch vụ việc làm hay giảm thuế cho đơn vị tiếp nhận lao động trẻ mới ra trường.

Hiện thực hóa “ước vọng”

Hiện nay, xu thế chủ yếu là liên tục tích hợp và tối ưu hoá quá trình chuyển giao công nghệ trong mạng lưới của các trường kỹ thuật trong với các ngành công nghiệp. Theo đó, Nhà nước cần tiếp tục các chính sách chiến lược về quốc tế hoá, về chuyên giao và ươm tạo công nghệ (IP – IPO - RD).

Trên tinh thần Nghị quyết được Đại hội XIII thông qua tại phiên bế mạc, mục tiêu cụ thể nước ta đến năm 2025, kỷ niệm 50 năm giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước là “Việt Nam là nước đang phát triển, có công nghiệp theo hướng hiện đại, vượt qua mức thu nhập trung bình thấp”. Đến năm 2030, kỷ niệm 100 năm thành lập Đảng, Việt Nam là nước đang phát triển, có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao. Đến năm 2045, kỷ niệm 100 năm thành lập nước, chúng ta trở thành nước phát triển, thu nhập cao.

Để thực hiện các mục trên, Nghị quyết trên đưa ra 3 đột phá chiến lược. Thứ nhất là hoàn thiện đồng bộ thể chế phát triển, trước hết là thể chế phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Thứ hai là đổi mới quản trị quốc gia theo hướng hiện đại, cạnh tranh hiệu quả. Thứ ba là tạo lập môi trường đầu tư kinh doanh thuận lợi, lành mạnh, công bằng cho mọi thành phần kinh tế, thúc đẩy đổi mới sáng tạo…

Nghị quyết cũng nêu rõ việc phát triển nguồn nhân lực, đặc biệt tập trung nguồn nhân lực chất lượng cao; ưu tiên phát triển nguồn nhân lực cho công tác lãnh đạo, quản lý và các lĩnh vực then chốt trên cơ sở nâng cao, tạo bước chuyển biến mạnh mẽ, toàn diện… Và cuối cùng, sứ mệnh của nhà trường là giáo dục là sáng tạo ra tri thức. Sứ mệnh của doanh nghiệp là sử dụng tri thức vì đó là lựa chọn đầu tiên cho cuộc sống mới.

Hồ Đình Việt - Viện trưởng Viện nghiên cứu, đào tạo và cung ứng nhân lực Chất lượng cao