Kế hoạch do Mỹ hậu thuẫn liên quan đến mục tiêu tăng xuất khẩu ngũ cốc của Ukraine ra thị trường toàn cầu tới 4 triệu tấn/tháng thông qua tuyến đường sông Danube, bắt đầu từ tháng 10 tới. Theo kế hoạch, ngũ cốc của Ukraine vẫn sẽ được vận chuyển qua Biển Đen, nhưng chúng sẽ được vận chuyển dọc sông Danube, rồi gửi đến các cảng của Romania để chuyển tiếp đến các điểm đến khác. Tuy nhiên, báo cáo thừa nhận rằng tuyến đường này sẽ dài và kém thuận tiện hơn so với hành lang Biển Đen - được thiết lập theo thỏa thuận ngũ cốc do LHQ và Thổ Nhĩ Kỳ làm trung gian nhưng đã sụp đổ gần đây.
Một quan chức Mỹ giấu tên nói rằng Washington “đang cân nhắc tất cả các lựa chọn tiềm năng, bao gồm cả giải pháp quân sự” để bảo vệ các tàu đi đến các cảng của Ukraine trên sông Danube. Kế hoạch này được cho là sẽ dựa vào “các tuyến đường đoàn kết” do Liên minh châu Âu (EU) thiết lập, để vận chuyển ngũ cốc ra khỏi Ukraine một cách thuận lợi nhất có thể. Tờ WSJ dẫn lời các quan chức EU giấu tên ước tính rằng, Kiev có thể sẽ xuất khẩu 5 - 5,5 triệu tấn ngũ cốc mỗi tháng, nếu mọi thứ diễn ra suôn sẻ. Tuy nhiên, một số tuyến đường đó đã gặp phải một số trở ngại, bao gồm năng lực xử lý và nhân viên không đủ dẫn đến tình trạng chậm trễ.
Theo các quan chức trên, nỗ lực thúc đẩy xuất khẩu ngũ cốc qua sông Danube sẽ diễn ra song song với nỗ lực khôi phục thỏa thuận ngũ cốc của Ankara và LHQ. Trong khi đó, một nguồn tin quen thuộc với vấn đề cho biết các cuộc đàm phán giữa Ankara và Washington về giải pháp thay thế cho thỏa thuận ngũ cốc hiện mới ở giai đoạn thảo luận, các bên chưa đưa ra bất kỳ quyết định hay kế hoạch cụ thể nào. Nguồn tin lưu ý rằng Thổ Nhĩ đang làm việc để khôi phục thỏa thuận ngũ cốc và duy trì liên lạc với Nga.
Phát biểu tại một cuộc họp của Hội đồng Bảo an LHQ hồi đầu tháng này, Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken tuyên bố Washington sẽ làm “bất cứ điều gì cần thiết” để đảm bảo Nga có thể tự do xuất khẩu lương thực nếu có sự hồi sinh của thỏa thuận cho phép xuất khẩu ngũ cốc của Ukraine an toàn qua Biển Đen. Ông nói: “Tất nhiên, trong trường hợp quay trở lại thỏa thuận (ngũ cốc ở Biển Đen), chúng tôi sẽ tiếp tục làm bất cứ điều gì cần thiết để đảm bảo rằng các bên có thể xuất khẩu thực phẩm và sản phẩm thực phẩm của họ một cách tự do và an toàn, trong đó có cả Nga”.
Bày tỏ lo ngại trước tình trạng mất an ninh lương thực do xung đột gây ra, người đứng đầu Bộ Ngoại giao Mỹ đồng thời nhấn mạnh: “Chúng tôi muốn thấy các loại thực phẩm đó có mặt trên thị trường thế giới. Chúng tôi muốn tất cả mọi người đều được hưởng lợi từ giá thấp hơn”. Đáp lại, Phó Đại sứ Nga tại LHQ Dmitry Polyanskiy cáo buộc các nước phương Tây “không sẵn lòng” giúp thực hiện hiệp ước của LHQ với Moscow. Ông nêu rõ: “Các nước phương Tây cần tập trung vào việc đảm bảo rằng ngũ cốc và phân bón của Nga có thể đến các nước có nhu cầu mà không gặp trở ngại”, nhấn mạnh rằng, Nga chiếm thị phần lớn hơn trên thị trường lúa mì toàn cầu so với Ukraine và là nhà xuất khẩu phân bón chủ chốt.
Tuy nhiên, Ngoại trưởng Antony Blinken nói với các phóng viên rằng, xuất khẩu lương thực của Nga đã vượt quá mức trước khi xung đột nổ ra. “Phải nói rằng, liên quan đến bất kỳ vấn đề nào xảy ra với những lĩnh vực như vận chuyển và bảo hiểm, chúng tôi đã thực hiện các bước để giải quyết chúng trong suốt quá trình của sáng kiến hỗ trợ Biển Đen”, ông Antony Blinken nói, lưu ý điều này bao gồm việc gửi công văn cho các ngân hàng “để đảm bảo với họ rằng việc xử lý các giao dịch này là được phép và họ sẽ không vi phạm lệnh trừng phạt của chúng tôi”.
Về phần mình, LHQ lập luận rằng, thỏa thuận Biển Đen có lợi cho tất cả mọi người vì đã giúp hạ giá 23% so với mức cao kỷ lục trong những tuần sau khi xung đột Nga - Ukraine nổ ra. Sau khi Moscow từ bỏ thỏa thuận, các cuộc tấn công vào các cảng và cơ sở hạ tầng ngũ cốc của Ukraine trên Biển Đen và sông Danube đã khiến giá ngũ cốc toàn cầu tăng vọt. Nga cho biết họ có thể khôi phục thỏa thuận Biển Đen nếu yêu cầu cải thiện hoạt động xuất khẩu ngũ cốc và phân bón của họ được đáp ứng.
“Nếu tất cả các vấn đề mà chúng tôi công khai nêu ra... được loại bỏ, chúng tôi sẽ sẵn sàng một lần nữa tham gia vào sáng kiến Biển Đen”, Phó Đại sứ Nga tại LHQ nhắc lại. Tổng thống Nga Vladimir Putin gần đây cũng thông báo với các nhà lãnh đạo châu Phi rằng Moscow sẵn sàng thay thế Ukraine xuất khẩu ngũ cốc sang châu Phi trên cả cơ sở thương mại và viện trợ để thực hiện những gì ông nói là vai trò quan trọng của Nga trong an ninh lương thực toàn cầu.