Gửi bình luận
Từng là nhà quản lý của ngành Giáo dục nên dễ nhận thấy tác giả Nguyễn Tiến Đoàn dành nhiều tâm sức cho những bài viết bàn về nghề dạy học và nhất là vấn đề quan lộ.
Bên cạnh những bài viết tập trung trong phần Làm nghề như: “Giữ gìn liêm chính”, “Phê bình và lắng nghe”, “Cách dùng pháp luật”, “Phòng bệnh quan liêu”, “Giúp dân khai sáng”…; ở phần Làm người và Tản mạn chuyện đời cũng có những bài: “Tấm lòng ngay thẳng”, “Bao dung độ lượng”, “Coi trọng thực danh”, Tản mạn chuyện đời như: “Nghĩ về danh vị”, “Trọng dụng nhân tài”, “Ứng xử với tiền”.... Trong đó, nội dung các bài viết phần lớn tập trung nêu bật sự liêm chính và thực danh.
Ở “Tấm lòng ngay thẳng”, tác giả kể câu chuyện về cách nhìn người của Dương Phổ - Tể tướng đời Minh bên Trung Quốc: “Một hôm, con trai Dương Phổ từ quê tới thăm, ông hỏi: “Con đi dọc đường nghe nói quan thú lệnh ai giỏi?”.
Người con đáp: “Cứ như viên lệnh huyện Phạm Lý ở Giang Lăng thì không giỏi chút nào”. “Vì sao?”. “Con ghé qua nhà, ông ấy tiếp con sơ sài quá!”. Dương Phổ nghe xong, không nói gì, chỉ nhớ tên họ rồi sau thăng Phạm Lý chức Tri phủ Đức An.
Có người bảo Phạm Lý nên tạ ơn, Phạm Lý nói: “Ông ấy là tể tướng, vì triều đình dùng người, đâu có thiên vị mà tạ ơn”. Mãi đến khi Dương Phổ qua đời, Phạm Lý mới đến phúng viếng để tạ ơn tri kỷ”. Cùng với đó, tác giả dành lời bình thật sắc sảo: “Thực ra, con người của Phạm Lý vốn cao sang như thế, chỉ do hai cha con tể tướng nhìn nhận khác nhau mà thôi. Vì sao cùng một sự vật, con người mà có cách nhìn khác nhau? Vì lòng dạ của người này ngay mà người khác thì cong!”.
Ở “Coi trọng thực danh”, tác giả nêu thực trạng: “Ở đời lại có những người thiếu tài năng, kiến thức, đạo đức mà ham danh. Cho nên, họ dùng đủ mọi thủ đoạn để có được cái danh kia”.
Những biểu hiện tiêu biểu như xin, mua chức tước; chất lượng bằng cấp, học vị. Từ đó, tác giả thẳng thắn phê phán: “Chức quyền là thứ không thể xin, mua, mượn, chiếm, thế mà người ta có được chức quyền thông qua các con đường ấy thì thật là nguy hại! (…)
 |
| Bài viết 'Nghĩ về danh vị' như cuộc trò chuyện giữa tác giả và bạn đọc. Ảnh: Bình Thanh. |
Đó chính là đổi cái tự trọng thật lấy cái vinh quang giả”; đồng thời đưa ra bình luận mang tính thức tỉnh: “Sống trên đời, thời nào con người ta cũng cần một ngôi nhà để che mưa che nắng cho thân thể, lại cũng cần một “ngôi đền danh dự” để trú ngụ tinh thần.
Liệu việc đi mua hư danh có phải đang tự mình xây đền hay chính là châm lửa đốt “ngôi đền danh dự” ấy? Có lẽ chỉ đến khi ảo ảnh vinh quang đã tắt, luật vô thường rõ dần vào tuổi xế chiều, con người ta mới thấy đó là một việc làm vô nghĩa?!”. Bởi vậy, với tác giả thì “người đáng trọng trước hết phải là người chính danh, đã chính danh nhưng lại phải thực danh, có thực danh nhưng giúp ích được cho đời”.
Nhất là bằng cuộc trò chuyện của hai người bạn (đương chức và hưu trí) trong bài “Nghĩ về danh vị”, tác giả thể hiện cụ thể hơn quan điểm về cách ứng xử của người có danh vị, có chức quyền.
Đó là “tam bình”: Bình tâm tiếp nhận trách nhiệm; bình tĩnh xử lý công việc và bình thản đi tới điểm dừng – được thực hành “không phải là thích chơi chữ hay theo thuyết trung dung để được hai chữ bình an mà là cách ứng xử thuận đạo lý, hợp với lòng người”.
Cùng với đó, bài viết này còn nhắc lại chức phận thực sự của quan chức và nhân dân. Theo đó, quan chức “phải hiểu mình là người làm thuê cho dân” còn dân thì “phải biết rằng mình không phải là người để quan chức sai khiến; quan chức bình đẳng với dân chứ không đứng trên nhân dân”.
Vậy nhưng thật đáng buồn là “mấy ai chịu nhận ra điều đó!”. Đây là vấn đề đã được xác định từ xưa và tác giả minh chứng bằng câu chuyện: Vào thời Đường ở Trung Quốc có thi sĩ Liễu Tôn Nguyên tổ chức một bữa tiệc tiễn bạn đi làm quan ở xa.
Khi đã đông đủ quan khách, Tôn Nguyên nâng ly mời bạn và nói rằng: “Này anh Tôn Nghĩa, anh đã làm quan huyện hai năm, ngày ngày dậy sớm, đêm đêm thức khuya, chính sự siêng năng, xét xử công bình, thuế má phải chăng, già trẻ không ai đem lòng thù ghét. Người làm quan như anh cũng thật đáng nhận tiền thuê của dân lắm...”.
Tác giả Nguyễn Tiến Đoàn không chỉ là một nhà giáo mẫu mực mà còn là nhà quản lý (Giám đốc Sở Giáo dục & Đào tạo Hà Nội - PV), từng trải, nhân văn và sâu sắc. Ông đã cho ra đời nhiều cuốn sách với kiến thức phong phú, cách viết dung dị, sâu xa, thấu đáo và cũng vì lẽ đó mà ông trăn trở để ra cuốn sách này. (...) Cái đích (cuốn “Làm người, làm nghề” - PV) thật giản dị nhưng vô cùng trong sáng mà tác giả hướng tới là làm sao con người tốt đẹp hơn, nhà giáo mẫu mực hơn, cán bộ tài đức hơn để cùng nhau góp phần xây dựng một xã hội hòa thuận, văn minh, tiến bộ” - Nhà báo Nguyễn Đăng Tiến, nguyên Tổng Giám đốc Đài Tiếng nói Việt Nam.
