Gửi bình luận
Song song với việc ban tước hầu là kèm theo đất đai tại làng Văn Đẩu. Thời ấy làng này rất rộng, còn nhiều đất hoang hóa với 11 thôn. Tương truyền Nguyễn Chuyên Mỹ có nhiều tác phẩm thơ văn, song đến nay chỉ còn lưu giữ được 5 bài thơ của ông được ghi chép trong “Toàn Việt thi lục”.
Bia Tiến sĩ khoa Giáp Tuất niên hiệu Hồng Thuận 6 (1514) đặt tại di tích Văn Miếu – Quốc Tử Giám do Đặc tiến Kim tử Vinh lộc đại phu Thiếu bảo Lại bộ Thượng thư Đông các Đại học sĩ Vũ Duệ vâng sắc soạn.
Trong đó có nội dung răn dạy người đỗ đạt: “Trước lo phận sự, sau mới tới tài năng; trước phải trau dồi khí tiết, sau mới tới tài nghệ; trước phải nên đức hạnh, sau mới tới văn chương.
Hãy làm mây lành sao tỏ nêu điềm tốt cho đời, làm ngọc sáng vàng ròng để làm của báu cho nước, làm giáo làm gươm để dẹp trừ tiếm loạn, làm bậc tiên giác như cây kỷ cây tử để vững chắc rường cột.
Hoặc làm lúa làm gạo, làm vải lụa để giúp dân nghèo, hoặc làm sâm linh kỳ truật để bồi bổ khí mạch quốc gia, khiến cho cuộc trị bình của nước nhà bước lên chốn vẻ vang tươi sáng, đặt thiên hạ vào thế yên như núi Thái Sơn, ngõ hầu trên không phụ thánh đức biểu dương, dưới không phụ với sở học ngày thường. Được thế thì công danh sự nghiệp này sẽ cùng bia đá kia không mục”.
Văn bia cho biết khoa thi năm 1514 có tới 5.700 sĩ tử dự thi, qua bốn trường chọn được hạng trúng cách 43 người, đỗ Đệ nhất giáp Tiến sĩ cập đệ có Trạng nguyên Nguyễn Đức Lượng, Bảng nhãn Nguyễn Chiêu Huấn, Thám hoa Hoàng Minh Tá. Nguyễn Đốc Tín xếp thứ 11 và Nguyễn Chuyên Mỹ xếp thứ 27.
Chính vì sự kiện hai anh em cùng đỗ Tiến sĩ trong một khoa thi nên tại đình làng Thạch Lựu vẫn lưu truyền câu đối: Đồng thế đồng triều tam tiến sĩ/ Nhất gia nhất nhật lưỡng vinh quy (Nghĩa là: Cùng một đời, một triều đại có ba người đỗ tiến sĩ/ Cùng một nhà, cùng một ngày có hai người được vinh quy).
Trong bài “Văn Đẩu hầu gia” ở “Bạch Vân Am thi tập” Nguyễn Bỉnh Khiêm ca ngợi truyền thống học hành của cha con, anh em gia đình Nguyễn Kim nói chung và ca ngợi thơ của Nguyễn Chuyên Mỹ nói riêng: Một nhà có người cha và hai người con/ Đạo học được thừa hưởng sáu bộ kinh thư/ Từng chiếm bảng vàng các đợt thi cử/ Nghỉ hưu vẫn vui vẻ rộn rã cả sân hòe/ Lòng vô tư cửa nhà thanh bạch/ Bạn thơ ngâm vang, núi cũng vọng lời/ Trường thọ như núi, lòng thư thái/ Tấm lòng son, trên đầu như có Sao tử vi mãi mãi chiếu soi.
 |
| Tiến sĩ Nguyễn Chuyên Mỹ được thờ tại miếu và đình làng Thạch Lựu. |
Từ đường Tam Tiến sĩ thực chất là Từ đường của dòng họ Nguyễn - là một công trình kiến trúc cổ thuộc làng Thạch Lựu. Từ đường được khởi dựng từ cuối thế kỷ 16 do học trò và sĩ phu địa phương cùng con cháu xây dựng.
Từ đường Tam Tiến sĩ có bố cục kiểu chữ Nhị gồm tòa tiền đường và nhà hậu cung. Giữa tiền đường và hậu cung là một sân nhỏ chạy dọc dài theo tòa nhà. Nhà bái đường xây theo kiểu đầu hồi bít đốc tay ngai, mái lợp ngói mũi hài.
Hệ thống cửa nhà tiền đường gồm 3 gian theo kiểu cửa thùng, khung khách, riêng gian giữa được làm theo thúc thượng sọng, hạ bản. Tòa hậu cung gồm 3 gian được xây theo kiểu đầu hồi bít đốc, trụ đấu.
Trong chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ, từ đường Tam Tiến sĩ được dòng họ cho Bệnh viện Kiến An mượn dùng đặt khoa ngoại và hậu phẫu. Với những giá trị lịch sử, văn hóa và những đóng góp trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm lược, năm 2005 Hải Phòng đã có quyết định công nhận Từ đường Tam Tiến sĩ là di tích lịch sử - văn hóa.
Ngoài từ đường Tam Tiến sĩ, hiện phần mộ của Tiến sĩ Nguyễn Chuyên Mỹ ở xứ Mả Ráng thuộc cánh đồng làng Thạch Lựu vẫn được dòng họ chăm lo, hương khói. Tuy nhiên, trong quá trình sản xuất nông nghiệp, phần mộ của ông đã bị thu hẹp.
Tại từ đường Tam Tiến sĩ, các đồ thờ tự được bài trí kể cả nhà tiền đường và hậu cung đều là các di vật cổ có niên đại tạo tác cuối thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20. Hàng năm, tại di tích đều tổ chức lễ hội vào ngày 5 tháng Chạp, dân làng cùng dòng họ tổ chức lễ dâng hương.
Khu tưởng niệm Tam Tiến sĩ được xây dựng sẽ cùng với Đền thờ song nguyên Hoàng giáp, nhà thơ yêu nước Lê Khắc Cẩn ở xã An Thọ và đền thờ Trạng nguyên Trần Tất Văn, Tiến sĩ Trần Tảo ở xã Thái Sơn, đền thờ Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm (Vĩnh Bảo), Khu tưởng niệm Vương triều Mạc (Kiến Thụy), Khu du lịch sinh thái Núi Thiên Văn (Kiến An) đã tạo thành một chuỗi du lịch khuyến học độc đáo cho Hải Phòng.
