‘Nếu con không được hướng dẫn, từ yêu đến quan hệ tình dục là rất gần’

Khi con trai bước vào lớp 6, chị Lê Thu Trang (Hà Nội) bắt đầu ngồi xuống nói với con về sự thay đổi của cơ thể, những cảm xúc khác lạ khi thích một bạn gái trong lớp. “Tôi không né tránh mà nói với con rằng mọi người đều sẽ trải qua giai đoạn này. Điều quan trọng là con hiểu chuyện gì đang diễn ra, tôn trọng bản thân và tôn trọng người khác”, chị kể.

Cách làm này của chị từng khiến người thân thắc mắc: “Nói sớm thế, nhỡ nó tò mò làm bậy thì sao?”. Nhưng thực tế, chị Trang cho rằng điều này không khiến con tò mò hơn mà ngược lại, con bình tĩnh, cởi mở khi trò chuyện về giới tính. “Khi có điều thắc mắc, con không ngần ngại hỏi mẹ. Nhờ vậy, tôi luôn nắm được con đang nghĩ gì”, chị nói.

Giống như chị Trang, chị Thu Huyền (Hà Nội), mẹ của một cô con gái 14 tuổi kể rằng, chị bắt đầu dạy con về khái niệm “vùng riêng tư” kể từ khi con mới 5 tuổi. “Tôi nói với con: Không ai được phép chạm vào phần cơ thể mà con cảm thấy không thoải mái, kể cả người quen. Giờ đây khi con lớn, tôi mừng vì con đã biết tự bảo vệ mình”, bà mẹ này chia sẻ.

“Nói sớm, con không tò mò sai hướng”

Theo Thạc sĩ Nguyễn Hồng Ngọc, tác giả cuốn sách “Nghề làm mẹ - giúp con vượt qua khủng hoảng tuổi dậy thì”, việc giáo dục giới tính cho con nên bắt đầu càng sớm càng tốt. Giáo dục giới tính không phải chỉ là nói về tình dục mà còn là dạy con hiểu cơ thể của mình, có kiến thức, kỹ năng về sức khỏe giới tính để bảo vệ, tôn trọng bản thân và người khác.

Chương trình giáo dục hay cách nói chuyện của phụ huynh, giáo viên cần phải phù hợp với độ tuổi và mức độ nhận thức của các con.

“Tốt nhất, phụ huynh nên giáo dục giới tính cho con từ lứa tuổi mầm non thay vì đợi tới khi con đến tuổi dậy thì mới thực hiện”, Thạc sĩ Ngọc nhấn mạnh.

Bà cũng cho rằng, thay vì chờ đợi con hỏi, cha mẹ nên chủ động, bắt chuyện tự nhiên, lồng ghép qua những tình huống hàng ngày, phim ảnh, câu chuyện hoặc khi cơ thể con thay đổi. Khi cha mẹ nói chuyện cởi mở và bình thường, trẻ sẽ học được rằng đây là kiến thức lành mạnh, đáng tin cậy và có thể chia sẻ với cha mẹ bất cứ lúc nào.

Không ít phụ huynh thừa nhận họ từng né tránh chủ đề giới tính vì ngại, sợ “con còn nhỏ”. Song theo vị chuyên gia này, chính sự im lặng ấy lại khiến trẻ tự tìm câu trả lời trên mạng, nơi có những nguồn thông tin có thể sai lệch, lệch chuẩn hoặc thậm chí gây tổn thương cho con về tinh thần và thể chất.

“Sự im lặng của cha mẹ khiến trẻ hiểu rằng “giới tính là điều cấm kỵ”, dẫn đến xấu hổ, tò mò sai hướng và dễ bị xâm hại mà không biết cách bảo vệ bản thân”, bà nói.

Né tránh không ngăn được sự tò mò của trẻ

Trong khi đó, báo cáo Teenyeeu của Trung tâm Trẻ em và Phát triển, Hội Bảo vệ Quyền trẻ em Việt Nam, đã đề xuất một lộ trình 3 chặng để cha mẹ chuyển từ “chữa cháy” sang “nuôi dưỡng chủ động”.

Cụ thể, ở giai đoạn dưới 9 tuổi, cha mẹ nên dạy con gọi đúng tên các bộ phận cơ thể, bao gồm cả bộ phận sinh dục. Trẻ cần được thực hành thường xuyên “quy tắc quần lót” (vùng đồ bơi là riêng tư) và “vòng tròn an toàn” (xác định người tin cậy). Giai đoạn này, cha mẹ sẽ gieo mầm tin tưởng để con biết cha mẹ là nơi an toàn nhất để hỏi.

Đến giai đoạn từ 9-14 tuổi, đây là lúc cha mẹ cần chủ động đối thoại cởi mở về những thay đổi tuổi dậy thì của con như kinh nguyệt, mộng tinh. Ngoài ra, cha mẹ cùng con thảo luận và phân biệt về tình bạn, “crush”, áp lực bạn bè, cách nói “Không” và cùng con thiết lập quy tắc sử dụng internet an toàn.

Khi con trên 15 tuổi, giai đoạn này trẻ cần được trao quyền tự quyết. Cha mẹ có thể thảo luận sâu về các chủ đề phức tạp như tình yêu, tình dục an toàn, sự đồng thuận, biện pháp tránh thai. Từ vai trò “người quản lý”, giờ đây cha mẹ sẽ chuyển sang “người cố vấn”.

Báo cáo cũng chỉ ra, sự im lặng, né tránh hay phản ứng tiêu cực của cha mẹ không ngăn được sự tò mò của trẻ mà chỉ đẩy các em đến những nguồn thông tin rủi ro trên mạng, trong mối quan hệ không lành mạnh. Do đó, để đồng hành cùng con, cha mẹ cần thay đổi tư duy từ “kiểm soát” sang “lắng nghe” và “tôn trọng”, bắt đầu bằng việc tự trang bị kiến thức cho chính mình trong nhận thức và kỹ năng giao tiếp tôn trọng, có trách nhiệm, yêu thương đúng cách.