Gửi bình luận
Người ta không chỉ mua võng để nằm mà mua câu chuyện về một vật dụng đời sống đã tồn tại với cư dân xã đảo qua trăm năm.
Cụ Nguyễn Thị Quỳ (79 tuổi) là người đan võng lâu đời ở Cù Lao Chàm. Cụ Quỳ cho biết học nghề theo mẹ từ năm 13 - 14 tuổi, tới giờ bà vẫn duy trì nghề này như một công việc tìm niềm vui của tuổi già.
Trước đây, những chiếc võng của cụ đan xong thì giao cho bà con trong xã xài, nhưng từ khi du lịch ở đảo phát triển thì võng của cụ được đưa lên máy bay qua tận châu Âu, Nhật Bản, Hàn Quốc. Khi có khách đặt, cụ lại ngồi tỉ mẩn rũ sợi vỏ cây thành từng cuộn rồi cặm cụi đan từ ngày này qua ngày khác.
"Mỗi chiếc võng đan xong ít nhất cũng phải mất hai tháng, như tui vì già cả rồi, mắt mũi kèm nhèm nên đan mất ba tháng - tương đương với trồng một vụ lúa từ lúc làm đất gieo hạt tới khi gặt", bà Quỳ nói.
Để làm ra được võng ngô đồng, đầu tiên người dân trên đảo phải chọn mùa cây sinh trưởng mạnh nhất. Thông thường đó là từ tháng 4 đến tháng 7. Mưa nhiều và thời tiết mát làm các gốc ngô đồng bật mầm, những người chuyên làm nghề đốn cây nguyên liệu đan võng sẽ cầm dao lên rừng, tìm tới các gốc cây có nhiều nhánh để cắt thân cây ngô đồng to bằng cán dao.
Cành cây được đem ra bờ suối đập vào đá tảng để tách lấy lớp vỏ. Tài liệu lưu trữ tại Trung tâm Quản lý bảo tồn di sản Hội An ghi chép chi tiết sự kỳ công của quá trình làm sợi võng ngô đồng như sau: "Các mảng vỏ sau khi được tách ra từ thân cây thì được gom lại, bó thành một bó rồi ngâm nước ở các khe, suối như khe Ruộng Chùa, khe Ông Thơ, khe Xóm Mới...
Sau khi ngâm chừng 10 - 15 ngày thì vỏ ngô đồng mềm ra, sau đó được giặt và chao nhiều lần trong một buổi sáng cho lớp nhớt của vỏ trôi đi, để lại lớp vỏ với những sợi nhỏ mềm, trắng tinh.
Gần đây, cũng có một số người mang vỏ cây ngô đồng ngâm ở suối về nhà giặt và giặt với xà phòng. Trong khi giặt, người ta dùng dao tước vỏ ngô đồng thành từng mảng nhỏ có bảng rộng khoảng 1cm rồi phơi một nắng cho khô".
Theo cụ Lê Thị Kề - người được xem là "thợ đan võng ngô đồng đẹp nhất đảo Cù Lao Chàm", thì để làm ra chiếc võng đẹp, quan trọng nhất là ở việc chuốt sợi và thắt nút các mối mắt võng. Người đan sẽ lấy vỏ cây rồi xé thành từng sợi nhỏ. Sợi sẽ được nối kết vào nhau theo từng công đoạn "tề đầu, ra chưn, đan mặt giếng".
Người thợ sẽ dùng chân giữ chặt phần mối đầu tiên, nối dài sợi dây rồi kết thành từng mảng đan theo ô hình thoi. Hằng ngày người đan võng sẽ bền bỉ kết đan, thắt nút cho tới khi nào hoàn tất các công đoạn. Hiệnvõng ngô đồngcó hai loại gồm: võng 4 và võng 6 (võng 4 sợi, 6 sợi). Võng 4 sợi bình quân bán ra từ 5,5 triệu đồng và võng 6 sợi giá sẽ là từ 8 triệu trở lên.
Cũng theo cụ Kề, một chiếc võng đẹp thì sợi võng phải đều, không phình không lõm. Các nút thắt đều nhau, ô hình thoi nối nhau chạy từ đầu đến đuôi võng theo từng dãy phải đều như rập khuôn. Có điều võng ngô đồng không hề có khuôn sẵn. Bộ khuôn chính là khối óc, đôi bàn tay nhẫn nại từng ngày, từng tháng của người thợ.
"Muốn đan được võng đẹp thì không thể đan nhanh. Người trẻ tuổi nếu tính tình nóng nảy, nôn nóng thì khó lòng đủ tỉ mỉ để làm võng ngô đồng. Vì thế công việc này thích hợp hơn cho người lớn tuổi như chúng tôi", cụ Kề nói.
Hiện nay đan võng ngô đồng vẫn là một nghề độc đáo của Hội An, được thành phố này thiết kế vào các tour du lịch và các sản phẩm du lịch đặc trưng. Những người thợ đan võng được mời ra phố đan trình diễn cho khách, đi các nơi kể chuyện nghề giới thiệu cho công chúng. Nghề đan võng ngô đồng cũng đang được TP Hội An lập hồ sơ đề nghị công nhận di sản văn hóa phi vật thể.
