Gửi bình luận
Giảng viên đồng cơ hữu, lần đầu tiên được đề xuất trong Dự thảo Luật Giáo dục đại học (sửa đổi) mở ra kỳ vọng lớn trong việc tạo hành lang pháp lý rõ ràng, thúc đẩy chất lượng giảng dạy và nghiên cứu.
Đây được xem là bước tiến nhằm nâng cao tính chuyên nghiệp, minh bạch trong tổ chức nhân sự tại các cơ sở giáo dục đại học.
Ngày 24/6, Đại học Quốc gia TPHCM đã thông qua danh sách 21 ứng viên đủ điều kiện tham gia Chương trình Giáo sư thỉnh giảng đợt 3 năm 2025. Trong số này, đáng chú ý có 17 giáo sư chuyên sâu về các lĩnh vực mũi nhọn như công nghệ thông tin, trí tuệ nhân tạo (AI), chip bán dẫn và toán học. Những giáo sư này đến từ các quốc gia có nền khoa học phát triển như Anh, Pháp, Canada, Nhật Bản, Hàn Quốc, Úc và Singapore.
Các giáo sư được bổ nhiệm sẽ trực tiếp tham gia giảng dạy, nghiên cứu tại các đơn vị thành viên và trực thuộc của Đại học Quốc gia TPHCM. Tính đến nay, sau 3 đợt triển khai, Chương trình Giáo sư thỉnh giảng của Đại học Quốc gia TPHCM đã thu hút tổng cộng 49 giáo sư từ nhiều quốc gia và vùng lãnh thổ. Theo kế hoạch, chương trình đặt mục tiêu bổ nhiệm 100 giáo sư thỉnh giảng trong giai đoạn 2025 - 2030, trong đó riêng hai năm đầu (2025 - 2026) sẽ mời và bổ nhiệm 50 giáo sư.
Trước đó, Trường Đại học Khoa học Sức khỏe (Đại học Quốc gia TPHCM) đã có bước đi mạnh mẽ trong việc xây dựng đội ngũ giảng viên. Trường đã trao 80 quyết định phân công nhiệm vụ trưởng, phó trưởng bộ môn. Gần 30 người trong số này là giám đốc, phó giám đốc, viện trưởng các viện nghiên cứu và nguyên lãnh đạo Sở Y tế TPHCM.
Nhiều bác sĩ đang giữ vị trí lãnh đạo tại các bệnh viện lớn cũng được mời phụ trách các bộ môn của Khoa Y và Khoa Dược. Đến tháng 4/2025, nhà trường tiếp tục trao quyết định bổ nhiệm cho 4 trưởng bộ môn mới, những người này đang giữ vị trí giám đốc hoặc phó giám đốc bệnh viện.
PGS.TS Vũ Hải Quân - Giám đốc Đại học Quốc gia TPHCM, nhận định Trường Đại học Khoa học Sức khỏe đang đối mặt với năm khó khăn lớn: Đội ngũ nhân lực mỏng; tích hợp khoa học công nghệ mới vào chương trình đào tạo còn chậm; chưa có bệnh viện thực hành; yêu cầu đào tạo sinh viên giỏi y thuật, vững y đức; và khoảng cách về chất lượng đào tạo giữa các trường đại học y, dược.
Để khắc phục, nhà trường xác định tập trung đào tạo sau đại học là một trong những giải pháp đột phá. Giải pháp này đòi hỏi sự hợp tác chặt chẽ giữa nhà trường và các bệnh viện, không chỉ trong đào tạo mà cả nghiên cứu khoa học.
Việc mời gọi và sử dụng các giảng viên thỉnh giảng có uy tín, kinh nghiệm sâu rộng tại Đại học Quốc gia TPHCM cho thấy hiệu quả rõ nét trong chiến lược phát triển đội ngũ của các cơ sở giáo dục đại học, góp phần nâng cao chất lượng nhân sự trong hệ thống. Các quy định về giảng viên thỉnh giảng cho phép nhà trường linh hoạt trong tuyển dụng và phân công nhiệm vụ, giúp đáp ứng nhu cầu đào tạo trong bối cảnh thiếu hụt giảng viên chất lượng cao.
Điều 30, Dự thảo Luật Giáo dục đại học (sửa đổi) đang được Bộ GD&ĐT xây dựng đã bổ sung khái niệm “giảng viên đồng cơ hữu”, bên cạnh các vị trí giảng viên cơ hữu, giảng viên thỉnh giảng... Theo định nghĩa trong dự thảo, giảng viên đồng cơ hữu là viên chức của cơ quan, tổ chức khác, có trình độ chuyên môn phù hợp với ngành nghề, lĩnh vực đào tạo và được cơ sở giáo dục đại học giao nhiệm vụ giảng dạy như giảng viên cơ hữu, với thời hạn từ 1 năm trở lên.
Ngoài ra, Dự thảo Luật tách bạch, làm rõ khái niệm và vị trí của giảng viên. Dự thảo nêu rõ vị trí giảng viên được phân loại theo quan hệ lao động gồm: Giảng viên cơ hữu, giảng viên đồng cơ hữu, giảng viên thỉnh giảng và giảng viên hợp đồng sau nghỉ hưu.
Cũng trong dự thảo điều luật này, giáo sư được xác định là chức danh cao nhất trong hệ thống giảng viên đại học, thể hiện năng lực, uy tín và vai trò dẫn dắt chuyên môn, nghiên cứu và đổi mới tri thức. Phó giáo sư là chức danh kế cận, với các hình thức bổ nhiệm gồm: Cơ hữu, đồng cơ hữu, thỉnh giảng theo hợp đồng vụ việc hoặc theo hợp đồng lao động.
Theo lãnh đạo một số trường đại học và các chuyên gia giáo dục, bên cạnh giảng viên thỉnh giảng, quy định mới về “giảng viên đồng cơ hữu” sẽ tạo hành lang pháp lý vững chắc, giúp các trường đại học linh hoạt hơn trong việc bố trí và sử dụng đội ngũ giảng viên. Đồng thời, đây cũng là cơ sở pháp lý rõ ràng để các cơ sở giáo dục đại học thu hút, sử dụng và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao.
Theo PGS.TS Nguyễn Vũ Quỳnh - Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Lạc Hồng (Đồng Nai), hiện nay, đội ngũ giảng viên tại các trường đại học ở Việt Nam chủ yếu bao gồm hai loại: Cơ hữu và thỉnh giảng. Dự thảo Luật đã bổ sung cơ sở pháp lý cho ba loại giảng viên gồm cơ hữu, đồng cơ hữu và thỉnh giảng, đây là bước tiến tích cực nhằm tăng tính chuyên nghiệp và linh hoạt trong tổ chức nhân sự.
Đồng thời, việc phân biệt rõ chức danh nghề nghiệp và học thuật trong dự thảo Luật Giáo dục đại học (sửa đổi) là phù hợp về mặt quản lý. Tuy nhiên, theo ông Quỳnh, để thực sự mang lại thuận lợi mà không phát sinh khó khăn trong quản lý và kiểm định chất lượng, cần xác định rõ tiêu chí, trách nhiệm và cam kết đối với từng loại giảng viên.
Cũng theo PGS Quỳnh, việc tính các giảng viên có học hàm giáo sư, phó giáo sư đang ở dạng thỉnh giảng hoặc đồng cơ hữu vào đội ngũ giảng dạy để xác định chỉ tiêu tuyển sinh, đặc biệt ở bậc sau đại học hoàn toàn phù hợp với quy định hiện hành và giúp tăng cường chất lượng đào tạo.
Tuy nhiên, để đảm bảo tính bền vững, các cơ sở đào tạo cần kiểm soát tỷ lệ giảng viên thỉnh giảng trong giới hạn quy định. Đồng thời, cần đảm bảo các giảng viên này đáp ứng đầy đủ tiêu chuẩn pháp lý và năng lực chuyên môn theo Luật Giáo dục và các văn bản hướng dẫn; xây dựng cơ chế quản lý, phân công, đánh giá và đãi ngộ minh bạch cho từng loại giảng viên. Điều này nhằm tránh tình trạng sử dụng các giảng viên cao tuổi, có học hàm nhưng ít đóng góp thực chất chỉ để đối phó kiểm định hoặc thu hút người học.
Theo các quy định hiện hành, tỷ lệ giảng viên cơ hữu phải đạt mức tối thiểu để đảm bảo chất lượng đào tạo đại học. Tuy nhiên, thời gian qua, nhiều trường đại học chỉ ký hợp đồng với giảng viên thỉnh giảng trên danh nghĩa nhằm đáp ứng điều kiện mở ngành hoặc duy trì chương trình đào tạo, trong khi trên thực tế những giảng viên này không trực tiếp tham gia giảng dạy. Đây là vấn đề đặt ra khi Dự thảo Luật Giáo dục đại học (sửa đổi) bổ sung vị trí giảng viên đồng cơ hữu.
Ở góc độ chuyên gia giáo dục, TS Lê Đông Phương - nguyên Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Giáo dục Đại học, Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam, cho rằng việc quản lý đội ngũ giảng viên ở tất cả vị trí hoàn toàn có thể kiểm soát được nếu tăng cường ứng dụng công nghệ và dữ liệu số. Khi đó, hồ sơ giảng viên sẽ được đồng bộ hóa, giúp xác định rõ giảng viên đang giảng dạy tại đâu và các trường có thực hiện đúng quy định hay không.
Cũng theo ông Phương, chủ trương sắp tới của Bộ GD&ĐT là chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm trong công tác mở chương trình đào tạo. Điều này buộc các trường đại học phải nâng cao trách nhiệm giải trình và đảm bảo tính minh bạch trong việc sử dụng và phân bổ đội ngũ giảng viên.
Theo PGS.TS Nguyễn Vũ Quỳnh, cần xây dựng quy trình quản lý, đánh giá và chính sách đãi ngộ một cách công bằng, minh bạch trong việc sử dụng giảng viên cơ hữu, đồng cơ hữu, thỉnh giảng... Điều này giúp các trường đại học phát huy được lợi thế từ mô hình nhân sự đa dạng mà vẫn đảm bảo kiểm soát chất lượng đào tạo.
