Gửi bình luận
Năm tiếng gieo thanh bằng trong một câu thơ bảy tiếng còn gợi âm hưởng bay bổng và cảm giác rộng lớn, thanh bình nơi núi rừng mờ xa. Như vậy, chỉ với 14 chữ trong hai câu thơ đã vẽ ra trước mắt chúng ta một bức tranh xuân rộng lớn, đẹp đẽ, phập phồng hơi thở và sức sống của mùa xuân. Đó là một nét đẹp rất riêng của mùa xuân được khúc xạ qua lăng kính tâm hồn, qua đôi mắt của con người có nhiều duyên nợ với trăng, với thiên nhiên.
Nếu hai câu thơ đầu cơ bản chú trọng phác họa một bức tranh thiên nhiên lồng lộng của đêm rằm trên sông nước thì hai câu sau đã xuất hiện hình ảnh con người.
Yên ba thâm xứ đàm quân sự
Dạ bán quy lai nguyệt mãn thuyền
Dịch thơ:
Giữa dòng bàn bạc việc quân
Khuya về bát ngát trăng ngân đầy thuyền.
“Yên ba” là một hình ảnh mang tính chất cổ điển. Yên ba là khói sóng. Đêm càng về khuya ánh trăng càng sáng rõ. Có thể là hơi nước bốc lên khi trời se lạnh, cũng có thể là những vệt khói tỏa ra khi những con sóng lăn tăn. Cảnh vì thế mà trở nên huyền ảo hơn. Thời gian lúc này càng về khuya. Nếu trong thơ xưa, đặc biệt là thơ Đường, khói sóng khiến thi nhân da diết nhớ quê hương, lòng buồn không tả xiết:
Quê hương khuất bóng hoàng hôn
Trên sông khói sóng cho buồn lòng ai.
(Hoàng Hạc Lâu – Thôi Hiệu)
Thì trong thơ Hồ Chí Minh xuất hiện khói sóng nhưng không có nỗi buồn. Khói sóng làm nền cho con người xuất hiện, tôn lên vẻ đẹp và tầm vóc con người. Con người đang làm một công việc đặc biệt “đàm quân sự”. Đàm quân sự là bàn việc quân. Trong đêm trăng mênh mông đó, những tưởng con người sẽ đắm mình trong cảnh sắc thiên nhiên nhưng ý thơ gợi ra thật thú vị. Con người đang lo lắng cho vận mệnh của quốc gia, dân tộc. Tác giả không nói cụ thể là ai nhưng người đọc vẫn cảm nhận được phong thái ấy, con người ấy là Hồ Chí Minh, là những con người Cộng sản anh dũng vô song đang “cầm cây chì đỏ, vạch đường đi cho dân tộc theo đi”.
Trong thơ thất ngôn tứ tuyệt, câu kết chứa đựng nhiều tầng ý nghĩa, mở ra nhiều bất ngờ cho người đọc:
Khuya về bát ngát trăng ngân đầy thuyền.
Đêm đã về khuya, thuyền vẫn ở trên sông, Người vẫn lo việc nước. Bất ngờ trăng đầy thuyền, trăng đã tràn ngập khoang thuyền. Cuộc họp chắc chắn đã thắng lợi. Thiên nhiên và con người hòa làm một và ý thơ trở nên bay bổng, lãng mạn như chính tâm hồn con người đang rộng mở để thăng hoa cùng thiên nhiên. “Nguyệt mãn thuyền” là hình ảnh đẹp mà Hàn Mạc Tử đã từng viết:
Thuyền ai đậu bến sông trăng đó
Có chở trăng về kịp tối nay.
Qua sự cảm nhận tinh tế và sâu sắc của Hồ Chí Minh con thuyền vốn nhỏ bé, bình dị, khiêm nhường giữa không gian rộng lớn trở thành con thuyền tiên đi giữa cảnh tiên, con thuyền trăng, con thuyền cách mạng cập bến bờ thắng lợi. Với hình ảnh này thơ Bác mang âm hưởng thơ Đường, vừa cổ điển lại vừa hiện đại.
Cho nên bài thơ càng thể hiện rõ nét một tấm lòng, một nỗi niềm, một khát vọng, khát khao của Bác Hồ nhưng đồng thời phải nói được những tình cảm phổ quát của mọi người, mọi nhà, là cái chung của tồn tại con người. Chính vì thế, thơ Bác đã tạo nên sự tri âm, đồng cảm. Tiếng nói của Bác đã đại diện cho một dân tộc, một thời đại hay một thế hệ như nhà phê bình Hoài Thanh đã từng viết: “Đi đến tận cùng cá nhân ta sẽ bắt gặp hồn nòi giống. Đi đến tận cùng nòi giống ta sẽ bắt gặp hồn nhân loại”.
Thơ Bác thường rất ngắn nhưng mở ra bao nhiêu điều mới lạ. Không chỉ toát lên tình cảm yêu thiên nhiên, niềm lạc quan, tình yêu đất nước thi phẩm ấy còn thấm thía một niềm tin, một sức sống và một khát vọng tự do, độc lập đến cháy bỏng. Nói khác đi, đó chính là một khúc hát của người chiến sĩ có tâm hồn thi sĩ. Điều đó cũng là yếu tố quan trọng quyết định cho vẻ đẹp của bài thơ, thể hiện vẻ đẹp ngời sáng của tâm hồn Hồ Chí Minh - vẻ đẹp của mọi thời đại mà mỗi chúng ta luôn tin tưởng và noi theo.
