Thầy cô chủ nhiệm như nhà tâm lý giúp tháo 'ngòi nổ' bạo lực

LTS: Thời gian qua, câu chuyện nữ sinh lớp 10 Trường THPT chuyên Đại học Vinh (Nghệ An) tự tử do bị nhóm bạn bắt nạt, đe dọa tâm lý đã khiến dư luận bàng hoàng. Vậy chúng ta cần làm gì để ngăn chặn vấn nạn bạo lực học đường ngay từ gốc, tránh những hậu quả đáng tiếc?

TS Nguyễn Văn Hòa - Chủ tịch Hội đồng quản trị Hệ thống Giáo dục Nguyễn Bỉnh Khiêm (Hà Nội) đã có cuộc trao đổi với Báo Giáo dục và Thời đại về vấn đề này.

Giúp học sinh không đi chệch hướng

TS Nguyễn Văn Hòa - Chủ tịch Hội đồng quản trị Hệ thống Giáo dục Nguyễn Bỉnh Khiêm, Hà Nội.

PV: Là một nhà giáo kỳ cựu, ông quan điểm như thế nào về vấn đề áp lực hay bạo lực học đường trong nhà trường?

- Tôi cho rằng, việc học sinh bị áp lực hay bạo lực học đường trong suốt quá trình đi học từ nhỏ đến lớn là điều không thể tránh khỏi, dù tầm mức và dạng thức có thể khác nhau. Học sinh 17 - 18 tuổi vẫn chưa phải trưởng thành hẳn, mọi suy nghĩ còn sơ khai, bột phát về hành vi và cử chỉ. Do đó, thầy cô mới phải dạy các em học cách để xử sự thành con người chín chắn.

Khi học sinh vi phạm kỷ luật là do lỗi bột phát hoặc tính tình nóng nảy và không thể kiểm soát được thì xảy ra những xung đột. Nếu xung đột lớn có thể dẫn đến đánh nhau, xâm hại, bắt nạt bạn hay kéo bè kéo cánh. Trường chúng tôi, thầy cô cũng phải thường trực hàng ngày để dự đoán những tình huống có thể xảy ra rồi xử lý, giải quyết công việc cho thấu đáo.

Vai trò của giáo viên chủ nhiệm là vô cùng quan trọng để ngăn chặn bạo lực học đường từ sớm.

PV: Nhiều ý kiến cho rằng, việc kỷ luật học sinh như đình chỉ học có thời hạn, thậm chí vĩnh viễn chỉ giải quyết được "phần ngọn" của bạo lực, còn "phần gốc" vẫn bị bỏ ngỏ. Ông có đồng tình với quan điểm trên?

- Nhiều năm qua, chúng ta không hiếm thấy câu chuyện ở trường này trường kia khi phát hiện học sinh có hành vi bạo lực học đường hoặc vi phạm khuyết điểm nào đó thì bị kỷ luật nặng. Có em bị đình chỉ học từ vài ba ngày, thậm chí có em bị đình chỉ học vĩnh viễn, tức đuổi học. Điều này vô hình chung chúng ta đang đẩy những "sản phẩm lỗi" ra ngoài xã hội thì càng nguy hiểm hơn.

Điều quan trọng là làm sao giúp các em không "đi chệch đường ray". Ở trường chúng tôi, nếu có em nào vi phạm kỷ luật nghiêm trọng thì hình thức kỷ luật cao nhất chỉ là Cảnh cáo, chứ không đuổi học. Tuổi học trò như những tờ giấy trắng, các thầy cô, nhất là giáo viên chủ nhiệm phải phát huy vai trò của mình để yêu thương, giáo dục các em trở về đúng "quỹ đạo" và ngăn chặn bạo lực học đường từ xa, từ sớm.

Vai trò của giáo viên chủ nhiệm

Xây dựng cho học sinh lối sống đẹp sẽ góp phần giảm thiểu hành vi bạo lực học đường.

PV: Như vậy, rõ ràng vai trò của đội ngũ giáo viên chủ nhiệm là vô cùng quan trọng trong phòng chống bạo lực học đường thưa ông?

- Chính xác là như vậy. Bên cạnh ban giám hiệu, đội ngũ giám thị, Đoàn Thanh niên và các tổ chức khác trong trường thì lực lượng giáo viên chủ nhiệm luôn đóng vai trò rất quan trọng trong tiếp cận học sinh. Thầy cô chủ nhiệm là những người được huấn luyện về mặt tâm lý giáo dục để hiểu được học trò của mình. Từ việc hiểu được cảm xúc của các em thì thầy cô sẽ dẫn dắt cái cảm xúc đó để các em đi đúng hướng. Hôm nay thấy học sinh bức xúc thì thầy cô phải khuyên nhủ bằng sự thương yêu, gắn kết để giải phóng cảm xúc tiêu cực đó của học trò.

Ngày nay, chúng ta cần đặc biệt quan tâm tới công tác chủ nhiệm. Ở trường Nguyễn Bỉnh Khiêm, chúng tôi coi giáo viên chủ nhiệm vừa là nhà tâm lý, vừa là nhà giáo dục. Toàn trường có 102 lớp thì tương ứng với 102 nhà tâm lý, nhà giáo dục. Khi thầy cô biết cách định hướng, chuyển hóa cảm xúc của học trò thì có thể hạn chế được xung đột, bạo lực học đường. Nếu làm tốt được khâu đó, bạo lực sẽ được dập tắt ngay từ "trong trứng nước". Trường hợp học sinh không có chuyển biến thì mới dùng tới các hình thức kỷ luật khác như phê bình, nhắc nhở hoặc cảnh cáo.

PV: Theo ông, quan niệm "lấy bạo lực để giải quyết bạo lực" có còn phù hợp? Ta cần làm gì để không bất lực trước vấn nạn bạo lực?

Các giáo viên được tập huấn về kỹ năng xử lý tình huống khi học sinh bị bắt nạt.

- Như tôi phân tích ở trên, vai trò của đội ngũ giáo viên chủ nhiệm là vô cùng quan trọng. Nếu ta chỉ lấy bạo lực để giải quyết bạo lực thì mọi chuyện sẽ không đi đến đâu, thậm chí trở thành một vòng lẩn quẩn khi học sinh hư là đình chỉ học, sau khi đi học lại vi phạm rồi lại tiếp tục bị đình chỉ.

Tuy nhiên, cách ứng xử của giáo viên chủ nhiệm trước các tình huống phát sinh trên lớp, đặc biệt liên quan tới hiện tượng học sinh bị bắt nạt, bạo lực cũng cần đặc biệt lưu tâm. Cho dù ta quán triệt tới toàn thể thầy cô chủ nhiệm về phương pháp nhưng cũng chỉ đảm bảo được khoảng 90% thôi, còn lại sẽ có một số vấn đề phát sinh và cần phải giải quyết.

Bạo lực học đường thường được thể hiện ở dạng lời nói hoặc hành động.

Nếu xuất hiện xung đột trong môi trường học đường, giáo viên chủ nhiệm phải đóng vai trò quan trọng trong việc "tháo ngòi nổ" bạo lực. Lúc đó, cả ban giám hiệu, bộ phận tâm lý giáo dục và thầy cô chủ nhiệm cần phối hợp để vào cuộc cùng lúc. Càng can thiệp sớm thì bạo lực sẽ được ngăn chặn kịp thời, tránh để xảy ra xung đột lớn sẽ dẫn tới những hậu quả không hay.

PV: Nói như vậy nhưng cũng không thể phủ nhận vai trò của Hiệu trưởng nhà trường trong việc quản lý học sinh, phòng chống bạo lực học đường thưa ông?

- Đúng là như vậy! Hiệu trưởng phải thực sự có tâm, có tầm và là nhà tâm lý giáo dục thực thụ. Nếu việc nhỏ mà bỏ qua thì sẽ thành việc lớn. Ở trường chúng tôi có một bộ phận từ 5 - 7 người gồm các thầy cô làm công tác giáo dục lối sống. Thực chất, nếu theo cách gọi trước đây gọi là lực lượng giám thị. Lực lượng này có nhiệm vụ theo dõi về hành vi, lối sống của học sinh. Chỗ nào chưa ổn sẽ phối hợp với giáo viên chủ nhiệm để chỉnh đốn kịp thời, ngăn chặn các hành vi bạo lực từ xa, từ sớm và không để bùng nổ xung đột.

Xin trân trọng cảm ơn ông!