Từ học trò trường làng đến giáo sư trợ lý đại học Thụy Điển

Lớn lên từ ruộng đồng, nhưng nhờ niềm đam mê đọc sách và tinh thần cầu tiến tiếp thu từ tinh hoa tri thức được vun đắp theo thời gian, cậu học trò Ngô Khắc Hoàng đã trở thành tiến sĩ khoa học công nghệ và được mời làm giáo sư trợ lý Đại học Linköping, Thụy Điển.

Lớn khôn từ tủ sách nơi làng quê

TS Ngô Khắc Hoàng, 33 tuổi, hiện là giáo sư trợ lý (assistant professor) chuyên ngành hệ thống viễn thông, Đại học Linköping - một trong những đại học hàng đầu Thụy Điển và trong top 100 thế giới lĩnh vực kỹ thuật, theo xếp hạng của ARWU năm 2022.

Tháng 11/2024, TS Hoàng vinh dự là một trong số 10 tài năng trẻ nhận Giải thưởng Khoa học công nghệ Quả cầu vàng do Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh và Bộ Khoa học và Công nghệ trao tặng.

Để có được thành quả hôm nay không thể không kể đến quá trình nỗ lực học tập không ngừng nghỉ của cậu học trò nhỏ sinh ra và lớn lên nơi vùng quê nghèo xã Danh Thắng, huyện Hiệp Hòa, Bắc Giang. Bố làm giáo viên tiểu học, mẹ dạy mầm non, nhưng Hoàng lớn lên từ ruộng đồng vì gia đình có thêm nghề phụ làm nông. Ngoài thời gian học, Hoàng chăm chỉ phụ giúp bố mẹ thu hoạch mùa màng, khi thì bẻ ngô, khi thì gặt lúa...

Hồi đó, lương giáo viên thấp, bố của anh ngoài làm ruộng, còn phải làm thêm nghề mộc và buôn bán để kiếm thêm thu nhập. Hình ảnh người cha vất vả in sâu vào tâm trí cậu bé Hoàng. Khi học lớp Một, có lần cô giáo hỏi nghề nghiệp của bố, cậu đáp ngay bố làm nghề buôn đỗ vì lúc nào cũng nhìn thấy sân nhà phơi đầy đỗ tương. Cả lớp ồ lên cười, cô giáo mới đến bên Hoàng giải thích nghề chính của gia đình Hoàng là nghề dạy học.

Dù khó khăn nhưng trong nhà Hoàng không bao giờ thiếu sách, báo. Thời học tiểu học, Hoàng được bố mua tặng những cuốn báo dành cho thiếu niên, nhi đồng trong đó có những bài toán hay để Hoàng tìm ra lời giải, mở mang kiến thức. Cậu cũng thường xuyên mở tủ sách của bố mẹ để lựa tìm những cuốn sách hay. Từ đó, Hoàng dần hình thành thói quen đọc sách và thích chủ động tìm tòi khám phá điều mới mẻ.

“Thời đó, việc tiếp cận Internet còn hạn chế nên việc học tập và tìm hiểu thông tin chủ yếu là qua sách vở”, Hoàng nhớ lại.

Lên cấp THCS và THPT, Hoàng tự đặt các cuốn tạp chí về toán và vật lý để đọc thêm. Cậu làm thẻ thư viện huyện để mượn những cuốn sách mới về đọc và lang thang đến các hiệu sách trong thị trấn tìm sách tham khảo.

Hoàng luôn tự động viên mình phải học thật giỏi để không phụ tấm lòng và tinh thần tận tụy vì gia đình của bố. Thành quả là những năm ở trường THPT, Hoàng giành giải Nhì môn Vật lý và giải Khuyến khích môn Toán trong kỳ thi học sinh giỏi cấp tỉnh. Hoàng nhận ra bản thân muốn theo đuổi một ngành kỹ thuật có ứng dụng nhiều hai môn học mà mình giỏi nhất.

Cậu học trò trường huyện thi đỗ rồi tốt nghiệp thủ khoa ngành Điện tử viễn thông, Trường Đại học Công nghệ - Đại học Quốc gia Hà Nội năm 2014. Sau đó, Hoàng học lên thạc sĩ và tiến sĩ tại Đại học Paris-Saclay, Pháp và làm nghiên cứu sau tiến sĩ tại Đại học Công nghệ Chalmers, Thụy Điển.

Trong thời gian học tại Pháp, TS Hoàng là người Việt đầu tiên lọt vào top 10 trong số 200 nhà nghiên cứu trẻ tham gia Diễn đàn Toán học và Khoa học máy tính Heidelberg (HLF) tại Đức năm 2019. Hướng nghiên cứu của TS Hoàng là truyền thông vô tuyến, trong đó tập trung công nghệ đa truy cập ngẫu nhiên cực lớn cho mạng kết nối vạn vật.

Theo anh, đa truy cập thế hệ mới cần cho phép rất nhiều thiết bị gửi tín hiệu đồng thời, chấp nhận can nhiễu và giải quyết nó một cách hiệu quả để vẫn có thể giải mã tín hiệu từ các người dùng khác nhau. Nghiên cứu này được tài trợ theo chương trình Marie-Curie Fellowship của Liên minh châu Âu với nguồn kinh phí hơn 200.000 euro (khoảng 5,5 tỷ đồng).

Kỳ vọng phát triển ngành viễn thông

Tại Đại học Linköping, nơi TS Hoàng làm việc, anh và các cộng sự tập trung nghiên cứu về mạng kết nối vạn vật, trong đó số lượng lớn thiết bị truy cập vào mạng và hoạt động một cách ngẫu nhiên. Anh đánh giá, viễn thông là ngành phát triển rất nhanh trong khoảng 20 năm qua. Từ các thiết bị di động chỉ có thể nghe, gọi và nhắn tin, đến nay, hầu như ai cũng có điện thoại thông minh có thể xem một bộ phim chất lượng cao qua mạng di động.

Trong thế hệ thứ năm (5G), viễn thông đã vượt ra khỏi giới hạn giao tiếp giữa con người và kết nối các máy móc, trở thành nền tảng cho các dịch vụ và công nghệ mới như IoT, xe tự lái, thực tế ảo... Trong thế hệ thứ sáu (6G) sắp tới, trí tuệ nhân tạo sẽ được ứng dụng rộng rãi để kết nối các thực thể thông minh, đồng thời kết hợp khả năng cảm nhận và định vị vào mạng viễn thông.

Theo TS Hoàng, những thử thách này không thể được giải quyết bằng cách đơn giản là chỉnh sửa các hệ thống hiện tại, mà đòi hỏi một sự thay đổi cơ bản trong các khái niệm và thiết kế hệ thống. Đây là một thách thức với các nhà nghiên cứu trong lĩnh vực này trong tương lai, nhưng cũng tạo ra cơ hội để tạo ra những giải pháp đột phá và liên ngành.

Với mục tiêu xây dựng cộng đồng nghiên cứu người Việt, TS Hoàng cùng một số nhà nghiên cứu trẻ khác đã lập ra nhóm Telecom-vn dành cho các nhà nghiên cứu người Việt trong lĩnh vực viễn thông. Nhóm duy trì thảo luận, trao đổi thông tin và tổ chức các buổi seminar về những chủ đề nghiên cứu mới.

“TS Hoàng là một trong những sinh viên xuất sắc khóa 55 của khoa. Khi còn là sinh viên, Hoàng chủ động tham gia nghiên cứu tại Lab về hệ thống viễn thông và công bố một số bài báo khoa học cùng với nhiều giảng viên trong nhóm nghiên cứu.

Ngoài khả năng nghiên cứu xuất sắc, trong vai trò lớp trưởng, Hoàng rất năng động, tích cực tham gia các hoạt động của Đoàn, của lớp. Hiện giờ tuy Hoàng làm việc tại Thụy Điển nhưng cô trò vẫn kết nối chặt chẽ để cùng hợp tác tham gia các dự án nghiên cứu chung”, PGS.TS Đinh Thị Thái Mai, Chủ nhiệm Bộ môn Hệ thống viễn thông, Khoa Điện tử viễn thông, Trường Đại học Công nghệ (Đại học Quốc gia Hà Nội) nhận xét.