Gửi bình luận
Ngày 17/7/2023, Nga tuyên bố không muốn duy trì thỏa thuận ngũ cốc trừ khi các yêu cầu của nước này được đáp ứng. Trong 2 ngày tiếp theo, Moscow tiến hành cuộc tấn công tên lửa và UAV lớn nhất từ trước đến nay vào cảng Odesa, sau khi cầu Crimea bị tấn công khiến 2 người thiệt mạng. Điện Kremlin phủ nhận việc rút khỏi thỏa thuận có liên quan đến sự việc cầu Crimea.
Trên thực tế, thỏa thuận bị đe dọa thậm chí trước khi Nga tuyên bố rút khỏi. Sáng kiến Ngũ cốc Biển Đen được gia hạn 3 lần, gần đây nhất là vào tháng 5. Điện Kremlin chỉ nhất trí mở rộng thỏa thuận thêm 60 ngày nên cứ sau 2 tháng, số phận của thỏa thuận này lại trở nên không chắc chắn. Moscow từng rút khỏi thỏa thuận một lần trước đó vào tháng 10/2022, không lâu sau khi Ukraine bị cáo buộc tấn công một căn cứ hải quân Nga. Trong thời gian đó, Ukraine, Liên Hợp Quốc và Thổ Nhĩ Kỳ tiếp tục vận chuyển ngũ cốc qua các tuyến đường biển. Nga đã tham gia lại một vài ngày sau đó, cho biết Thổ Nhĩ Kỳ và Liên Hợp Quốc đã nhận được đảm bảo từ Kiev rằng sẽ không sử dụng các hành lang trên biển vì mục đích quân sự.
Mới đây, Moscow tuyên bố bất kỳ tàu nào đi qua Biển Đen để tới các cảng của Ukraine đều sẽ bị coi là mục tiêu quân sự hợp pháp. Bộ Quốc phòng Nga nhấn mạnh, các tàu đến Ukraine thời điểm này đều có khả năng chở theo hàng hóa quân sự, và tàu chở hàng treo cờ nước nào sẽ đều bị coi là quốc gia bên trong cuộc xung đột. Tuy nhiên, Bộ này không nêu chi tiết các hành động phản ứng cụ thể, chỉ nhận định hiện các khu vực phía Đông Nam và Tây Bắc vùng biển quốc tế ở Biển Đen tạm thời không an toàn cho hàng hải.
Nếu như trước đây, mặc dù không ít lần đưa ra cảnh báo đe dọa nhưng sau đó Nga vẫn gia hạn thỏa thuận thì lần này tình hình có lẽ đã khác. Các cuộc tấn công tên lửa của Nga gây ra tổn thất lớn cho thành phố Odesa, hạn chế nghiêm trọng khả năng xuất khẩu của Ukraine qua cảng biển này trong tương lai dù có hay không thỏa thuận trên.
Phương Tây cáo buộc Nga biến việc tham gia vào thỏa thuận này như một quân bài mặc cả để được giảm nhẹ trừng phạt. Điện Kremlin cho biết, thậm chí các sản phẩm nông nghiệp của nước này không bị trừng phạt thì sự cô lập của các hệ thống thanh toán và ngân hàng quốc tế đã khiến việc làm ăn trở nên khó khăn hơn.
Tổng thư ký Antonio Guterres đã gửi một bức thư cho Tổng thống Vladimir Putin đề xuất một giải pháp nhằm tạo điều kiện thuận lợi hơn nữa cho hoạt động xuất khẩu thực phẩm và phân bón của Nga, đồng thời đảm bảo các chuyến hàng ngũ cốc của Ukraine tiếp tục được vận chuyển qua Biển Đen. Theo đó, Nga sẽ gia hạn thỏa thuận ngũ cốc ở Biển Đen thêm vài tháng để Liên minh châu Âu có thời gian khôi phục kết nối của Ngân hàng Nông nghiệp Nga với hệ thống thanh toán SWIFT. Dù vậy, giới quan sát cho rằng điều kiện này không mấy thu hút bởi Nga nhận thấy họ có nhiều lợi ích hơn khi ở ngoài thỏa thuận, vị thế giúp họ thúc đẩy các yêu cầu và gia tăng sức ép lên Ukraine.
Điều gì sẽ xảy ra tiếp theo?
Hiện nay, cuộc phản công của Ukraine đang chậm dần nhưng nước này vẫn đang cố gắng kéo căng các lực lượng của Nga và giành lại lãnh thổ. Tuy nhiên, trong một cuộc xung đột tiêu hao, Moscow dường như vẫn có lợi thế lớn hơn. Giới quan sát phương Tây cho rằng điều này khiến việc dự đoán Nga sẽ làm gì tiếp theo trở nên khó khăn hơn dù Liên Hợp Quốc và Thổ Nhĩ Kỳ đang hối thúc Moscow quay lại thỏa thuận. Tuần này, Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Tayyip Erdogan cho biết ông tin rằng "Người bạn Putin của tôi muốn tiếp tục cây cầu nhân đạo này". Tuy nhiên, mối quan hệ giữa Thổ Nhĩ Kỳ và Nga vẫn còn tồn tại nhiều bất đồng nên khó có thể biết được liệu mối quan hệ này thể tác động gì đến thỏa thuận ngũ cốc.
Một câu hỏi lớn hơn được đặt ra là điều gì sẽ xảy ra nếu Nga tiếp tục ở ngoài thỏa thuận vô thời hạn. Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky kêu gọi thỏa thuận nên tiếp tục dù có hay không có Nga.
"Chúng tôi đang cân nhắc những lựa chọn cho các hành động và thỏa thuận để đảm bảo vị trí của Ukraine trên toàn cầu như một bên đảm bảo an ninh nương thực, khả năng tiếp cận thị trường toàn cầu bằng đường biển và các công việc cho người dân Ukraine trong ngành xuất khẩu và nông nghiệp. Chúng tôi đang đấu tranh cho an ninh toàn cầu và nông dân Ukraine", ông Zelensky nói.
Tuy vậy, thậm chí cả khi Nga tái gia nhập thỏa thuận thì đó vẫn không phải là một giải pháp hoàn hảo cho kinh tế Ukraine và chấm dứt sức ép giá cả trên toàn cầu. Cuộc xung đột ở Ukraine đi cùng với những điều khó dự đoán và không chắc chắn. Theo Phó Chủ tịch chính sách toàn cầu tại Mercy Corps, Kate Phillips-Barrasso, những gì đang diễn ra Ukraine "giống như đổ thêm dầu vào đống lửa vốn đã đang cháy to".
