Gửi bình luận
Theo Lương Đắc Bằng, kể từ khi Lê Tương Dực lên ngôi, “hoà khí chưa thuận, can qua chưa dứt, kỷ cương triều đình chưa dựng đặt, việc quân, việc nước chưa sửa sang; tai dị xảy ra luôn, sợ đạo trời chưa thuận, núi đá bị sụt lở, e đạo đất chưa yên”. Trước thực tế đó, ông “mỗi khi nghĩ tới việc ngày nay thì suốt đêm không ngủ, đến bữa không ăn, tấm lòng khuyển mã trung thành không sao nguôi được”.
Trị bình thập tứ sách
Năm 1510, vua Tương Dực phong thưởng cho các công thần, Lương Đắc Bằng được thăng làm Lại bộ Tả thị lang. Năm ấy vua khởi phục Lại bộ Tả thị lang Lương Đắc Bằng kiêm Đông các học sĩ, nhập thị kinh diên nhưng Đắc Bằng cố từ chối không nhận. Nhân đó, ông dâng lên 14 kế sách trị bình.
“1- Hết sức cảnh giới để dẹp điềm tai dị. 2- Hết lòng hiếu thảo để tỏ lòng trung. 3- Xa thanh sắc để làm gốc cho sự chính tâm. 4- Bỏ kẻ tà nịnh để trọng nguồn phong hóa. 5- Dè dặt việc cho quan tước để cẩn thận về việc khuyến trừng. 6- Tuyển bổ công bằng để đường làm quan được trong sạch. 7- Tiêu dùng phải dè dặt để giữ thói kiệm ước. 8- Khen người cho những người có tiết nghĩa để trọng đạo cương thường. 10- Cấm hối lộ để bỏ thói gian tham. 10- Sửa sang võ bị để thế nước được vững. 11- Kén chọn gián quan để cho người dám nói phấn khởi. 12- Bớt việc phục dịch để thỏa tình dân trông ngóng. 13- Hiệu lệnh phải nhất định để thống nhất lòng bốn phương. 14- Cẩn thận pháp độ để mở đường thịnh trị”.
Ai ngờ vua dần sa vào vết xe đổ nên không nghe theo những lời can gián. Nhân dân oán thán, gọi vua là vua lợn. Tuy vua khen ngợi những điều chí lý nhưng không áp dụng.
Năm 1517 đời vua Chiêu Tông, Lương Đắc Bằng từ quan về quê để chăm lo dạy học. Từ một trọng thần, Lương Đắc Bằng không quyến luyến vinh hoa chuyển sang làm một người thầy cơ hàn.
Người thầy mẫu mực
Học trò ông nhiều người đỗ đạt cao, như: Nguyễn Bỉnh Khiêm đỗ Trạng nguyên, Đinh Bạt Tụy ở Nghệ An đỗ tiến sĩ, Nguyễn Mẫu Đối đỗ Bảng nhãn, Nguyễn Thừa Hưu đỗ tiến sĩ, Lại Kim Bảng sau đỗ Hoàng giáp...
Ngoài việc dạy dỗ học trò về tri thức, Lương Đắc Bằng đặc biệt quan tâm việc truyền thụ đạo lý, hun đúc chí hướng nhân tài để giúp nước, giúp đời.
Cuộc đời làm quan của mình, Lương Đắc Bằng luôn giữ mình trong sạch, ông chỉ có năm gian nhà gỗ lợp kè vừa làm buồng ở, vừa thờ gia tiên vừa làm nơi tiếp khách. Bản thân ông vất vả hiếm muộn đường con cái, khi người thiếp có mang ba tháng thì ông đã ngã bệnh rồi qua đời.
Trước lúc lâm chung ông đã dặn lại người vợ sau này nếu sinh con trai, hãy đặt tên con là Lương Hữu Khánh và đem con đến gửi Nguyễn Bỉnh Khiêm là học trò cũ của ông dạy dỗ, có vậy mới mong nối được chí hướng.
Sau khi ông qua đời, học trò về chịu tang rất đông. Riêng Nguyễn Bỉnh Khiêm về làng Hội Triều dựng nhà ở chịu tang thầy ba năm mới rồi mới hồi hương.
Sau khi ông mất được 6 tháng, người thiếp sinh ra con trai theo lời ông bà đặt tên con là Lương Hữu Khánh. Sau này, Lương Hữu Khánh đã tìm đến thầy Nguyễn Bỉnh Khiêm theo học như lời cha dặn và thi đỗ tiến sĩ thời Lê - Trịnh được thăng đến Lại bộ Thượng thư.
Trong lịch sử nước nhà Bảng nhãn Lương Đắc Bằng không chỉ được biết đến là một người quan thanh liêm, chính trực mà còn được tri ân là người thầy mẫu mực của nhiều thế hệ.
Lăng mộ Lương Đắc Bằng được xây cất lại làng Hội Triều. Năm 1994 khu lăng mộ và nhà thờ ông đã được công nhận là Di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia. Từ truyền thống tôn sư trọng đạo, tại thị trấn Bút Sơn (Hoằng Hoá) có ngôi trường mang tên Lương Đắc Bằng.
Năm 2014, Hội thảo khoa học về Bảng nhãn Lương Đắc Bằng được tổ chức, đã khẳng định và làm rõ thêm vai trò lịch sử và khí chất cao quý của người thầy - danh sĩ xứ Thanh.
GS sử học Lê Văn Lan trong Hội thảo về Bảng nhãn Lương Đắc Bằng nhận định: Tuy kế sách của Lương Đắc Bằng không được áp dụng, nhưng lịch sử luôn ghi nhận ông là một nhà cải cách xuất sắc. Những đề xuất của Lương Đắc Bằng ngày nay vẫn mang tính thời sự và giá trị.
