Gửi bình luận
Đặc biệt những kiến thức cụ dạy học trò, nhất là con trai trưởng Nguyễn Bá Lân đã được đúc rút qua sách kinh sư, văn chương dựa vào đó mà tài năng dạy học của cụ ngày càng phát triển. Sách cụ chép để dạy học chỉ có một quyển Xuân thu (hơn 20 thiên ký lễ) với không đầy 100 trang giấy thanh hoa, ngoài ra không có sách nào khác. Chỉ qua hai năm giảng dạy công phu, niên hiệu Vĩnh Thịnh thứ 13, năm Đinh Dậu (1717), cụ Nguyễn Bá Lân thi đỗ luôn 4 trường, cụ mới hơi mừng.
 |
Tài danh hơn người nhưng lại lận đận chuyện khoa cử nên sau cụ Nguyễn Công Hoàn chỉ là thầy giáo. Ảnh minh họa. |
Niên hiệu Bảo Thái thứ 6, năm Ất Tỵ (1725), cụ đã 55 tuổi tới bộ Lại làm đơn không nhận chức tri huyện Vĩnh Khang, quyền ấn thụ quan viên thôi, chỉ ở nhà dạy các con, cháu.
Niên hiệu Vĩnh Khánh thứ 1, năm Kỷ Dậu (1729), cụ Nguyễn Công Hoàn bỗng mắc phải căn bệnh mê man bất tỉnh, hơn 10 ngày không ăn được giọt cháo vào miệng. Sau 5- 6 tháng, cụ mới hơi đỡ, nhưng lại biến thành bệnh hay quên. Văn chương thơ - phú tuy không giảm so với trước nhưng tinh thần khí lực không được như xưa.
Hết lòng dạy các con
Nhà sử học Phan Huy Chú ghi lại: Cụ Nguyễn Công Hoàn dạy con trai là Nguyễn Bá Lân học ở nhà. Biết con mình là người có tài nhưng cụ vẫn rèn cặp dạy con, với một sự nghiêm khắc hiếm thấy. Cụ nêu cho con một tấm gương suốt đời hiếu học, không giấu dốt và luôn thẳng thắn trung thực.
Việc tầm sư học đạo cũng được cụ rất chú ý. Tuy cụ Nguyễn Công Hoàn không gửi con trai là Nguyễn Bá Lân đến trường học trực tiếp một tháng nào, nhưng cụ luôn nghe ngóng tiếng tăm của các bậc danh sĩ, các bậc kỳ lão tài ở các vùng để đưa con đến cùng xướng họa, trao đổi học thêm, giúp cho Nguyễn Bá Lân bổ sung kiến thức, kinh nghiệm mà còn có dịp giáo dục cho con trai về “nhân luân“ đặc biệt là tinh thần bằng hữu, đức khiêm nhường.
Các tác giả sách “Đại nam nhất thống chí” nhận xét: học thức của cụ Bá Lân nhờ có sự dạy bảo của cha mình.
Cũng nhờ cụ Nguyễn Công Hoàn dạy dỗ, không chỉ Nguyễn Bá Lân mà những người con sau của cụ cũng đều học hành, đỗ đạt cao, được bổ nhiệm nhiều vị trí trong bộ máy nhà nước thời đó.
Con trai thứ hai của cụ Nguyễn Công Hoàn là Nguyễn Trọng Lan, sinh giờ Tý (11h - 13h) ngày 24 tháng 4 , niên hiệu Vĩnh Thịnh thứ 6, năm Canh Dần (1710), thi Hương trúng Tứ trường, được bổ làm quan kiêm nhiệm Lạng Sơn xứ, Hiến sát phó xứ Lạng Sơn.
 |
Dưới sự dạy dỗ của cụ Nguyễn Công Hoàn, các con của cụ đều đỗ đạt, giữ chức tước cao. Ảnh minh họa. |
Con trai thứ ba là Nguyễn Kim Luyện, sinh giờ Thân (15h- 17h) ngày 12 tháng 5, niên hiệu Vĩnh Thịnh thứ 8, năm Nhâm Thìn(1712), thi Hương trúng Tứ trường, được nhận chức Tham Nghị.
Con trai thứ tư là Nguyễn Trọng Vị, sinh niên hiệu Vĩnh Thịnh thứ 7, năm Tân Mão (1711), thi Hương trúng Tam trường, làm quan phẩm.
Bấy giờ cụ mới thỏa cái chí nguyện nuôi dạy con cái của mình học tập đã thành đạt. Cụ thấy tự hào chỉ có cha dạy con thi đỗ Tiến sĩ. Từ đó cụ nghỉ ngơi 9 năm hưởng tuổi thọ, tuy nuôi nấng con chưa thể coi là mãn nguyện nhưng nếp nhà kiệm ước đã quen, nên cũng không có gì đáng tiếc.
Niên hiệu Vĩnh Thịnh thứ 8, năm Nhâm Thìn (1712) năm Quý Tỵ (1713) cụ có mắc tang mẹ. Các học trò ở Khê Thượng, Bất Bạt khẩn thiết mời cụ đến dạy học nhưng gặp năm nước lụt to quá, lúa chìm ngập hết, cụ liệu vùng này tới sẽ bị đói kém, không thể lo liệu nổi việc chôn cất thân mẫu.
Cụ từ biệt học trò về trấn Sơn Nam vay thóc được 3.000 đấu thóc, về làm tang cho mẹ, chia cho hai chị và người thân có công nuôi nấng mình, còn lại là nuôi vợ con. Tuy gia tư nghèo nhưng lễ tiết vẫn chu đáo, cụ cảm ơn những người quen ở trấn Sơn Nam mấy lần cho cụ vay thóc.
(Còn nữa…)
