Đừng lạm dụng thực phẩm chức năng bổ sung vi chất dinh dưỡng

Biểu hiện thiếu vi chất dinh dưỡng như thế nào?

Theo các chuyên gia dinh dưỡng nhận định thực phẩm chức năng có thể ảnh hưởng đến cách cơ thể bạn hoạt động, có thể gây ra tác dụng phụ ở một số người.

Chất bổ sung dinh dưỡng là các sản phẩm (không phải thuốc) bổ sung chế độ ăn uống, có chứa một hoặc nhiều thành phần (vitamin, khoáng chất, thảo mộc, axit amin…). Các sản phẩm này thường được dùng để uống dưới dạng thuốc viên, viên nang, viên nén hoặc ống chất lỏng. Chất bổ sung được dán nhãn là một loại thực phẩm chức năng. Vì thế thiếu vi chất dinh dưỡng sẽ gây ra nhiều bệnh như:

Thiếu máu do thiếu sắt

Sắt là thành phần của huyết sắc tố, tham gia vào quá trình vận chuyển oxy và giữ vai trò quan trọng trong hô hấp tế bào. Thiếu sắt gây thiếu máu. Đây là tình trạng thường gặp ở trẻ em và phụ nữ khi có thai.

Khi bị thiếu máu thường có biểu hiện da xanh, niêm mạc môi, lưỡi, mắt nhợt nhạt. Trẻ thiếu máu kém hoạt bát, học kém, thiếu tập trung, hay buồn ngủ. Khi bị thiếu máu nặng, trẻ hay bị viêm nhiễm đường hô hấp và các bệnh nhiễm khuẩn.

Thiếu vitamin A và bệnh khô mắt

Vitamin A có vai trò quan trọng đặc biệt đối với trẻ nhỏ. Giúp trẻ tăng trưởng và phát triển bình thường, tăng cường khả năng miễn dịch, bảo vệ các biểu mô giác mạc, da, niêm mạc.

Khi thiếu vitamin A trẻ chậm lớn, còi cọc, hay bị mắc các bệnh nhiễm trùng như tiêu chảy, viêm đường hô hấp. Tình trạng nặng có thể dẫn đến khô loét giác mạc, dẫn đến mù lòa. Nhu cầu vitamin A ở trẻ em khoảng 400 – 500 mcg/ngày.

Còi xương do thiếu canxi và vitamin D

Trong cơ thể, canxi có vị trí đặc biệt, 98% canxi nằm ở xương và răng. Vì vậy canxi rất cần thiết với trẻ em có bộ xương đang phát triển. Thiếu canxi có thể dẫn đến bệnh còi xương ở trẻ nhỏ và loãng xương ở người lớn.

Bệnh còi xương ở trẻ em chủ yếu là do thiếu vitamin D. Nó làm giảm hấp thu canxi ở ruột, cơ thể sẽ huy động canxi ở xương vào máu gây rối loạn quá trình khoáng hóa xương.

Biểu hiện sớm của còi xương là trẻ hay quấy khóc, nôn trớ, ngủ không yên giấc, hay ra mồ hôi trộm, rụng tóc, thóp rộng chậm liền, bờ thóp mềm, đầu to, răng mọc chậm, lồng ngực dô, chậm biết ngồi, biết đi, biến dạng xương (chân vòng kiềng, chữ bát).

Bướu cổ, đần độn do thiếu i-ốt

I-ốt là có chất dinh dưỡng rất cần thiết cho sự phát triển của cơ thể, cần cho tổng hợp hoormon tuyến giáp, duy trì thân nhiệt, phát triển xương, quá trình biệt hóa và phát triển của não và hệ thần kinh trong thời kỳ bào thai.

Khi cơ thể bị thiếu i-ốt, tuyến giáp làm việc nhiều hơn để tổng hợp thêm nội tiết tố giáp trạng nên tuyến giáp to lên, gây ra bướu cổ.

Trẻ sơ sinh bị các khuyết tất bẩm sinh như liệt tay, chân, nói ngọng, điếc, câm, mắt lác. Trẻ bị thiếu i-ốt chậm phát triển trí tuệ, chậm lớn, nói ngọng, ngễnh ngãng, học kém. Tình trạng nặng, trẻ có thể bị đần độn. Nhu cầu i-ốt của trẻ khoảng 90 – 120 mcg/ngày.

Suy dinh dưỡng, thấp còi do thiếu kẽm

Kẽm tham gia vào thành phần của trên 300 enzym của cơ thể. Là chất xúc tác không thể thiếu được của ARN-polymerasa, có vai trò quan trọng trong quá trình nhân đôi AND và tổng hợp protein thúc đẩy quá trình tăng trưởng.

Ngoài ra, kẽm có vai trò quan trọng tăng cường miễn dịch, giúp cơ thể chuyển hóa năng lượng, hình thành các tổ chức.

Thiếu kẽm làm trẻ chậm lớn, biếng ăn, giảm sức đề kháng hay mắc bệnh nhiễm khuẩn đường hô hấp, tiêu chảy, suy dinh dưỡng và chậm phát triển chiều cao.

Thiếu kẽm còn gây ảnh hưởng xấu đến tinh thần làm dễ nổi cáu. Một nghiên cứu của Nhật Bản cho thấy thiếu kẽm làm trẻ dễ bị mắc bệnh tự kỷ. Bữa ăn của trẻ nhỏ cần đảm bảo đủ các thành phần vi chất dinh dưỡng để phát triển.

Nhu cầu kẽm của trẻ dưới 1 tuổi là 5 mg/ngày, ở trẻ 1-10 tuổi khoảng 10 mg/ngày, thanh thiếu niên và người trưởng thành khoảng 15 mg/ngày đối với nam và 12 mg/ngày đối với nữ.

Thực phẩm bổ sung vi chất dinh dưỡng

Trong khi nhiều người có thể đáp ứng nhu cầu chất dinh dưỡng của họ thông qua chế độ ăn uống, nhưng cũng có những người phải sử dụng các chất bổ sung. Đặc biệt là những người đối mặt với nguy cơ thiếu hụt chất dinh dưỡng cao hơn gồm những người có nhu cầu dinh dưỡng cao như trẻ em, thanh thiếu niên, phụ nữ mang thai và cho con bú); người gặp khó khăn trong việc hấp thụ chất dinh dưỡng như người lớn tuổi, người béo phì và những người mắc bệnh mạn tính) và những người theo một chế độ ăn kiêng hạn chế.

Một số chất bổ sung dinh dưỡng phổ biết gồm vitamin, khoáng chất, glucosamine và chondroitin, sulfate, lợi khuẩn probiotic, các enzym tiêu hóa, echinacea, coenzyme Q10 (CoQ10), tỏi, bạch quả, nhân sâm, kava, melatonin, kích thích tố nữ từ thực vật…

Các thực phẩm có nhiều vitamin A như: Thịt, gan, trứng gà, sữa, lươn… Rau có màu xanh sẫm, quả có màu vàng, đỏ (gấc, cà rốt, bí đỏ, xoài, đu đủ) có nhiều beta carotene (tiền vitamin A).

Sắt được cung cấp cho cơ thể từ hai nguồn thức ăn, thức ăn động vật: Thịt bò, lòng đỏ trứng gà, tim, gan, bầu dục, cá và thức ăn thực vật: Đậu, đỗ, rau lá xanh, mộc nhĩ, nấm hương… Để tăng hấp thu sắt nên ăn hoa quả chín để cung cấp nhiều vitamin C.

Còi xương do thiếu canxi và vitamin D, trong các thực phẩm có nhiều canxi: Tôm, tép, cua, cá, sữa, phomai, rau dền, rau mồng tơi… Vitamin có nhiều trong dầu cá, cá biển, gan, trứng gà…

Các thực phẩm có nhiều i-ốt là các loại cá biển, rong biển, rau cải xoong, tảo…

Thực phẩm có nhiều kẽm: Lòng đỏ trứng gà, sò, trai, hến, lươn, ốc, củ cải, đậu tương.

Mặc dù vậy, các loại vitamin, khoáng chất và chất bổ sung dinh dưỡng được xem là an toàn khi sử dụng đúng liều cho phép. Nếu sử dụng quá liều, đặc biệt là các loại vitamin A và E tan trong dầu lại có thể gây hại cho sức khỏe.

Do đó, người dùng cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi bắt đầu dùng bất cứ chất bổ sung dinh dưỡng nào. Không nên dùng quá liều khuyến cáo trên nhãn, trừ khi bác sĩ khuyên bạn như vậy.

(Còn tiếp)