Cần quy hoạch cụ thể

Để khắc phục các hạn chế, tại tọa đàm “Không gian công cộng - Kết nối truyền thống với tinh thần đương đại”, giới chuyên gia và nhà quản lý đã chia sẻ nhiều vấn đề tại các không gian công cộng, cũng như cơ hội tạo nên đô thị có tính cộng đồng và sáng tạo từ nghệ thuật công cộng và không gian công cộng.

Họa sĩ Nguyễn Thế Sơn - giám tuyển hai dự án bích họa Phùng Hưng và dự án nghệ thuật Phúc Tân thẳng thắn rằng, bản thân dự án này không được gọi là nghệ thuật công cộng - mà chỉ là cải tạo cảnh quan. Chính vì vậy, khái niệm về nghệ thuật công cộng hay không gian công cộng chưa chính danh.

Bởi vậy, điều cần lưu ý khi thực hiện dự án nghệ thuật trong không gian công cộng phải mang tính bền vững nếu không tính đến ngắn hạn, nhằm hạn chế thấp nhất sự xuống cấp do thời tiết và con người.

Gần đây, phố bích họa Phùng Hưng bị xuống cấp, thậm chí bị chiếm dụng. Các tác phẩm nghệ thuật, nhiều ô mái vòm chỉ còn trơ lại tường, có những đoạn nhếch nhác, vướng bãi xe, ghế đá chỏng chơ.

Tác phẩm của các nghệ sĩ Lee Seung Hyun, Oh Ye Seul và Choi Lak Won, Triệu Minh Hải... đã biến mất, chỉ còn bảng giới thiệu. Tác phẩm của Trần Hậu Yên Thế và Lê Đăng Ninh bị mất cả một góc lớn. Một số tác phẩm bị du khách thiếu ý thức gạch xóa, xâm hại...

Tình trạng tương tự cũng xảy ra ở không gian nghệ thuật Phúc Tân. Tuy nhiên đó là một lẽ tất yếu, bởi những tác phẩm này không thể đóng khung như trong bảo tàng, mà phải hòa chung với hơi thở của cộng đồng. Điều đó chứng minh dự án nghệ thuật công cộng thường chỉ giữ được nguyên vẹn giá trị trong một thời gian ngắn, đòi hỏi sự đổi mới liên tục.

Ông Emmanuel Cerise - Kiến trúc sư, nhà quy hoạch người Pháp làm việc tại Hà Nội hơn 10 năm, đồng thời là Giám đốc của cơ quan về hỗ trợ hợp tác quốc tế của vùng Paris tại Việt Nam nhận định: Cơ hội cho việc hình thành các không gian nghệ thuật công cộng trong thời gian tới của Hà Nội - khi các ga tàu điện ngầm sẽ được xây dựng và cải tạo các vườn hoa.

Vườn hoa Diên Hồng trên địa bàn quận Hoàn Kiếm cũng đang được cơ quan này hỗ trợ, tạo ra một không gian sáng tạo, kết nối các yếu tố truyền thống khi cải tạo lại. Ông nhấn mạnh, các không gian công cộng không đơn thuần là nơi phục vụ cộng đồng, tiện nghi đô thị mà mở ra khả năng sáng tạo cho cộng đồng.

Bởi vậy, muốn có các không gian nghệ thuật công cộng xứng tầm, đòi hỏi các cấp chính quyền đô thị Hà Nội cần lồng ghép quy hoạch thiết kế nghệ thuật vào trong các đồ án quy hoạch phân khu và thiết kế đô thị. Đồng thời, xây dựng mạng lưới trung tâm sáng tạo để đầu tư, quản lý, khai thác và vận hành hiệu quả.

Theo nhận định của giới nghiên cứu, hiện đang là kỷ nguyên của nghệ thuật công cộng. Nhưng để phát triển đòi hỏi sự kết nối “ba bên”: Chính quyền - nghệ sĩ và người dân. Chính quyền xây dựng cơ chế, quyết định những không gian thích hợp. Nghệ sĩ bảo đảm lựa chọn tác phẩm đẹp, phù hợp không gian và nhu cầu thẩm mỹ. Người dân thưởng thức, có ý thức bảo vệ giữ gìn không gian chung.