Đêm biên giới, Trung tá Biên phòng Cự Bá Pó chong đèn dạy chữ, thắp lên hy vọng thoát nghèo cho người dân xã Mỹ Lý (Nghệ An).

Tỉnh Nghệ An đang huy động cả hệ thống chính trị vào công tác xóa mù chữ, xem đây là chìa khóa để thay đổi diện mạo vùng cao. Trong bức tranh chung đầy nỗ lực ấy, câu chuyện của Trung tá Cự Bá Pó, Đội trưởng Đội vận động quần chúng, Đồn Biên phòng Mỹ Lý (Nghệ An) là minh chứng sống động cho tình quân dân và khát vọng gieo chữ nơi biên ải.
Trung tá Cự Bá Pó (SN 1978) là người con ưu tú của đồng bào dân tộc Mông ở xã Huồi Tụ (Nghệ An). Sinh ra và lớn lên giữa đại ngàn, hơn ai hết, anh thấu hiểu tận cùng những gian khó của người dân vùng cao.
Ở nơi rẻo cao biên giới này, cái đói, cái nghèo vẫn còn đeo bám dai dẳng, kéo theo đó là những hủ tục lạc hậu đè nặng lên đôi vai người dân, đặc biệt là phụ nữ.
"Cũng vì miếng cơm manh áo mà nhiều hủ tục còn tồn tại bao đời nay. Nhất là với chị em phụ nữ, phần vì chưa được gia đình xem trọng, phần vì tục lập gia đình sớm nên việc được học chữ là điều rất khó", Trung tá Pó trăn trở chia sẻ.
Với mong muốn người dân biết chữ, ngay từ những năm cuối thập niên 90, khi còn là một binh nhất, binh nhì, người lính trẻ Cự Bá Pó xung phong, xin đơn vị để đi dạy các lớp xóa mù.
Ký ức về những ngày tháng ấy vẫn còn nguyên vẹn trong tâm trí anh. Đó là thời điểm miền núi Nghệ An còn muôn vàn cách trở, "điện - đường - trường - trạm" vẫn còn là khái niệm xa xỉ.
Không có điện lưới, sóng điện thoại là điều không tưởng, đường sá chỉ là những lối mòn trơn trượt. Vậy mà, dưới ánh sáng leo lét của chiếc đèn măng xông, người lính trẻ Cự Bá Pó vẫn không quản ngại mưa gió, băng rừng lội suối để đến với các lớp học tranh tre, nứa lá.

Bẵng đi một thời gian, anh Pó được cử đi học nâng cao trình độ và luân chuyển công tác qua nhiều đơn vị. Nhờ sự quan tâm của Đảng và Nhà nước, hệ thống giáo dục vùng cao ngày càng hoàn thiện, các lớp xóa mù do bộ đội và ngành giáo dục phối hợp tổ chức đã giúp tỷ lệ người mù chữ giảm đi đáng kể.
Tuy nhiên, trong quá trình làm cán bộ vận động quần chúng, anh phát hiện ở nhiều bản sâu, bản xa vẫn còn nhiều người mù chữ. Đặc biệt, tình trạng tái mù xảy ra nhiều ở đối tượng phụ nữ. Do ít đi xa, ít có điều kiện tiếp xúc bên ngoài trong thời gian dài, thiếu môi trường giao tiếp nên họ dần quên đi mặt chữ.
Nhận thấy xóa mù chữ là nhiệm vụ then chốt trong công tác vận động quần chúng, tháng 5/2025, được sự nhất trí của Bộ Chỉ huy BĐBP tỉnh và sự đồng thuận của chính quyền địa phương, lớp học xóa mù chữ đặc biệt đã được khai giảng tại bản Piêng Vai, xã biên giới Mỹ Lý.
Hàng ngày, sau khi hoàn thành nhiệm vụ chuyên môn tại đơn vị, Trung tá Pó lại vượt hơn chục cây số đường rừng hiểm trở để đến với lớp học.
Nhớ lại những ngày đầu lớp học mới sáng đèn, Trung tá Pó không giấu được nụ cười hóm hỉnh khi kể về những học trò đặc biệt của mình. Đôi bàn tay của bà con quanh năm chỉ quen với cán cuốc, cán rựa, nay cầm cây bút bỗng trở nên lóng ngóng, cứng đơ, không sao đưa nổi một nét thẳng.
Cái khó về thể chất đã đành, rào cản tâm lý còn lớn hơn khi nhiều người vì lớn tuổi, vì mặc cảm tái mù mà ngại ngùng không muốn đến lớp. Không nản lòng, thầy giáo quân hàm xanh kiên trì đi từng ngõ, gõ từng nhà, tâm tình để bà con hiểu cái lợi của con chữ.

Lợi thế lớn nhất của thầy Pó là người đồng bào Mông, nên có thể nói chuyện, giảng dạy song ngữ linh hoạt. Thời gian đầu, anh giảng giải bằng tiếng Mông để bà con hiểu, sau đó mới dạy chữ Quốc ngữ.
Sự kiên trì, ân cần của người thầy mang quân hàm xanh, cùng sự hỗ trợ nhiệt tình, tận tụy của các giáo viên Trường Phổ thông DTBT Tiểu học Mỹ Lý 1 đã dần xóa bỏ rào cản mặc cảm của học viên.
Trong lớp học ấy, có những hoàn cảnh khiến ai nghe cũng xúc động. Đó là trường hợp hai chị em Lầu Y Trữ và Lầu Y No. Cả hai đều không chồng, không con, sống nương tựa vào nhau và thường xuyên đau ốm.
Hai chị em đều khao khát đến lớp nhưng sợ bỏ làm rẫy thì không đủ ăn. Biết được hoàn cảnh đó, Trung tá Pó đã báo cáo và được Đồn Biên phòng Mỹ Lý hỗ trợ lương thực, thực phẩm sinh hoạt. Nhờ đó, hai chị em đã quyết tâm theo đuổi giấc mơ con chữ.
Đến nay, 11 học viên của lớp xóa mù cơ bản đều đọc thông, viết thạo. Nhiều người đã làm tốt các phép tính cộng, trừ, nhân, chia và viết được cả đoạn văn dài. Lớp học xóa mù của người lính biên phòng này đã giúp họ tự tin hơn khi giao tiếp và dám bước ra khám phá thế giới bên ngoài.
Thiếu tá Phan Đức Tâm, Chính trị viên Đồn Biên phòng Mỹ Lý cho biết, Trung tá Cự Bá Pó là cán bộ rất năng nổ trong các hoạt động hỗ trợ người dân phát triển kinh tế cũng như bài trừ các hủ tục lạc hậu. Riêng lớp xóa mù chữ ở bản Piêng Vai, anh Pó là người tiên phong và tích cực để có được thành công như hiện nay.