Gửi bình luận
Sau 5 năm thực hiện, Chương trình GDPT 2018 đạt được nhiều thành công quan trọng, gợi mở hướng điều chỉnh đạt hiệu quả cao hơn trong tương lai.
Trong khuôn khổ Hội thảo khoa học quốc gia “Thực trạng và giải pháp thực hiện Chương trình GDPT cấp tiểu học” đang diễn ra tại TP Huế ngày 23/8, trao đổi với PV Báo Giáo dục và Thời đại, GS.TS khoa học Đỗ Đức Thái (Thư ký Hội đồng Giáo sư Nhà nước ngành Toán học, Trưởng Khoa Toán – Tin, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, Chủ biên môn Toán, Chương trình GDPT 2018) nhấn mạnh: “Chương trình GDPT 2018 được ban hành để thực hiện đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục, với 10 điểm đổi mới trọng tâm từ mục tiêu, nội dung, phương pháp dạy học đến vai trò của giáo viên, học sinh, phụ huynh, nhà trường và cơ sở vật chất.
Điểm nổi bật thứ nhất, lần đầu tiên Việt Nam có một chương trình quốc gia thống nhất - văn bản pháp quy duy nhất điều hành toàn bộ nền giáo dục. Nếu trước đây sách giáo khoa (SGK) được coi như “pháp lệnh”, quyết định cách dạy, cách học và kiểm tra, thì nay SGK chỉ đóng vai trò tài liệu tham khảo. Chính sự thay đổi này đã giải phóng giáo dục khỏi sự lệ thuộc vào SGK, mở ra mô hình giáo dục mới.
Thứ hai, chương trình xác lập nguyên lý giáo dục mới: Chuyển từ truyền thụ kiến thức sang phát triển phẩm chất và năng lực. Học sinh không chỉ “biết” mà phải “làm được”, có khả năng giải quyết vấn đề thực tiễn, đáp ứng yêu cầu về nguồn nhân lực chất lượng cao trong bối cảnh chuyển đổi số và hội nhập quốc tế.
GS.TS Đỗ Đức Thái cho rằng, giáo dục hiện nay đã chuyển trọng tâm từ “học gì” sang “làm được gì”. Bên cạnh kiến thức và kỹ năng, học sinh cần hình thành năng lực giải quyết vấn đề thực tiễn - yếu tố nền tảng để tạo ra nguồn nhân lực chất lượng cao phục vụ chuyển đổi số và công nghiệp hóa của đất nước.
Thứ ba, chương trình học được thiết kế chi tiết với chuẩn đầu ra và phương pháp cụ thể, giúp hoạt động dạy - học không còn khái quát, trừu tượng mà có lộ trình rõ ràng. Các công văn chỉ đạo từ Bộ GD-ĐT như Công văn số 2345/BGDĐT-GDTH (2021) và Công văn số 1315/BGDĐT-GDTH (2020) nhấn mạnh sự cần thiết của việc lập kế hoạch dạy học bài bản và tổ chức hoạt động giảng dạy một cách sáng tạo. Nhà trường và giáo viên cũng được trao quyền chủ động xây dựng kế hoạch giáo dục phù hợp thực tiễn, trên cơ sở vẫn bảo đảm mục tiêu và yêu cầu của chương trình giáo dục.
Thành tựu thứ tư là nỗ lực đổi mới phương pháp dạy học, giúp giáo dục ngày càng đi vào trọng tâm và thực chất, dưới sự định hướng của Chương trình GDPT 2018. Việc đổi mới đã trở thành yêu cầu cốt lõi: Giáo viên được khuyến khích sáng tạo, linh hoạt theo từng lớp, từng học sinh. Giáo dục lấy học sinh làm trung tâm, coi việc hình thành phẩm chất, năng lực và nhu cầu học tập của các em là định hướng để xây dựng nội dung, phương pháp và đánh giá.
“Đổi mới phương pháp vốn là nhu cầu tự thân, chương trình quán triệt thành tiêu điểm cải cách: Tổ chức hoạt động học, tăng thực hành - vận dụng, hướng tới năng lực chuyên biệt của học sinh chứ không chỉ giảng - chép”, GS.TS Đỗ Đức Thái cho hay.
Cuối cùng, Chương trình GDPT 2018 với tính mở mang đến không gian sáng tạo cho cả giáo viên và tác giả sách giáo khoa. Giáo viên có thể tự thiết kế bài dạy, trong khi nội dung sách giáo khoa được cập nhật linh hoạt, tận dụng những thành tựu mới nhất của khoa học và công nghệ. Mô hình sinh hoạt chuyên môn theo mô hình nghiên cứu bài học được xem là phương thức hiệu quả để giáo viên chia sẻ kinh nghiệm, nâng cao năng lực giảng dạy và tổ chức dạy học theo chuẩn đầu ra.
Theo quan điểm của chuyên gia, giáo dục cần linh hoạt, để phụ huynh có thể lựa chọn loại sách phù hợp với điều kiện và nhu cầu của con em mình. Đồng thời, Nhà nước có trách nhiệm đảm bảo rằng không học sinh nào bị bỏ lại phía sau.
Trong bối cảnh ngân sách hạn chế, xã hội hóa giáo dục được xem là xu hướng tất yếu, không mâu thuẫn với công bằng xã hội mà trái lại góp phần huy động nguồn lực hỗ trợ vùng khó khăn. Thực tế đã có nhiều doanh nghiệp, tổ chức tặng SGK, học bổng cho học sinh miền núi, vùng sâu, vùng xa, góp phần bảo đảm quyền học tập cho trẻ em nghèo.
GS.TS Đỗ Đức Thái chia sẻ một câu chuyện ở xã A Ngo (tỉnh Quảng Trị): “Doanh nghiệp VEPIC đã tặng trường Tiểu học & THCS A Ngo 140 bộ sách giáo khoa mới cho học sinh lớp 1. Thầy trò rất nâng niu, bọc nilon cẩn thận để dùng nhiều năm. Khi trận lũ bất ngờ cuốn trôi phần lớn sách vở, thầy trò bật khóc vì xót xa. Nhờ sự quan tâm của Bộ GD&ĐT và sự chung tay của các đơn vị giáo dục, các em tiếp tục được hỗ trợ sách mới, thầy trò hết sức phấn khởi. Câu chuyện cho thấy xã hội hóa đúng cách có thể giúp duy trì cơ hội học tập cho học sinh nghèo”.
Theo ông, nguyên tắc đặt ra là: Một bộ phận tiên tiến, có điều kiện thuận lợi phải đi trước để đưa đất nước phát triển, từ đó mới có khả năng kéo các nhóm yếu thế cùng tiến lên. Nhà nước vẫn giữ vai trò chủ đạo trong bảo đảm an sinh, nhưng rất cần sự chung tay của toàn xã hội để giáo dục vừa công bằng, vừa hội nhập, vừa bắt kịp yêu cầu phát triển.
Sau 5 năm triển khai, Chương trình GDPT 2018 đã mở ra hướng đi mới cho giáo dục Việt Nam: Thống nhất về chương trình, nhấn mạnh phát triển năng lực và phẩm chất học sinh, đồng thời khuyến khích sáng tạo trong dạy và học. Những thành tựu khởi đầu của chương trình mới khẳng định rằng đổi mới giáo dục không chỉ là sách giáo khoa hay phương pháp dạy, mà là tạo cơ hội công bằng và nâng cao chất lượng cho mọi học sinh, đặt nền móng vững chắc cho tương lai.
