Phụ gia thực phẩm: “Con dao 2 lưỡi” cần đọc kỹ trước khi sử dụng

Tại Việt Nam “Quy định về chất lượng vệ sinh an toàn thực phẩm” và “Danh mục các chất gia phụ thực phẩm đạt tiêu chuẩn vệ sinh an toàn thực phẩm” do Bộ Y Tế ban hành, trong đó có ghi rõ tên các chất phụ gia thực phẩm được phép dùng, với giới hạn tối đa (ngưỡng) cho phép trong từng loại thực phẩm.

Những phụ gia thực phẩm bị giới hạn, nghiêm cấm sử dụng

Natri nitrit/Nitrat: Natri nitrit và natri nitrat thường được sử dụng làm chất bảo quản trong các loại thịt chế biến sẵn như thịt xông khói, xúc xích và thịt nguội. Khi nấu ở nhiệt độ cao, các hợp chất này có thể tạo thành nitrosamine, được biết đến là chất gây ung thư. Trong khi natri nitrit/nitrat vẫn được phép sử dụng với số lượng nhỏ làm chất bảo quản, một số quốc gia như Na Uy, Thụy Điển, Canada và Đức đã áp đặt giới hạn sử dụng chất này trong thịt chế biến.

Olestra: Olestra là chất thay thế chất béo được sử dụng trong một số loại đồ ăn nhẹ để giảm hàm lượng calo. Tuy nhiên, olestra có thể gây ra tác dụng phụ về tiêu hóa như tiêu chảy và đau bụng, đồng thời có thể cản trở việc hấp thu các vitamin tan trong chất béo. Do những lo ngại này, việc sử dụng olestra đã bị hạn chế ở các quốc gia như Anh và Canada.

Chất béo chuyển hóa: Chất béo chuyển hóa, còn được gọi là dầu hydro hóa một phần, từng được sử dụng rộng rãi trong thực phẩm chế biến sẵn nhờ khả năng cải thiện kết cấu và thời hạn sử dụng. Tuy nhiên, nghiên cứu đã chỉ ra rằng chất béo chuyển hóa làm tăng mức cholesterol LDL "xấu" và tăng nguy cơ mắc bệnh tim.

Năm 2003, Đan Mạch trở thành quốc gia đầu tiên cấm sử dụng chất béo chuyển hóa. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), kể từ tháng 5/2020, Bangladesh, Ấn Độ, Paraguay, Philippines và Ukraine cũng đã thông qua các chính sách loại bỏ chất béo chuyển hóa theo phương pháp tốt nhất.

Thuốc nhuộm thực phẩm nhân tạo: Thuốc nhuộm thực phẩm tổng hợp thường được sử dụng để tăng màu sắc của thực phẩm và đồ uống đã qua chế biến. Một số nghiên cứu đã gợi ý mối liên hệ giữa một số loại thuốc nhuộm thực phẩm và tình trạng hiếu động thái quá ở trẻ em, cũng như các tác dụng gây ung thư tiềm ẩn. Na Uy, Phần Lan, Pháp, Áo và Anh đã cấm sử dụng thuốc nhuộm thực phẩm.

Dầu thực vật brom hóa (BVO): Dầu thực vật brom hóa được thêm vào một số loại đồ uống, chẳng hạn như soda có hương cam quýt, để giúp nhũ hóa hương liệu và ngăn ngừa sự phân tách. Tuy nhiên, dầu thực vật chứa brom - chất có liên quan đến các vấn đề sức khỏe như triệu chứng thần kinh và rối loạn tuyến giáp. Hơn 100 quốc gia đã cấm hoặc hạn chế sử dụng BVO trong thực phẩm và đồ uống.

Kali bromate: Kali bromate là một chất phụ gia thực phẩm được sử dụng để tăng cường độ đặc của bột và cải thiện kết cấu của các món nướng. Tuy nhiên, các nghiên cứu đã chỉ ra rằng kali bromat là chất gây ung thư ở động vật và nó cũng có thể gây nguy cơ ung thư cho con người. Việc sử dụng kali bromate đã bị cấm ở Châu Âu, Canada và Trung Quốc...

Dư lượng glyphosate: Glyphosate là một loại thuốc diệt cỏ được sử dụng rộng rãi, phun lên cây trồng để kiểm soát cỏ dại. Mặc dù bản thân glyphosate không được sử dụng làm phụ gia thực phẩm nhưng dư lượng glyphosate đôi khi có thể được tìm thấy trên các sản phẩm thực phẩm, đặc biệt là những sản phẩm được làm từ cây trồng thông thường.

Một số nghiên cứu cho rằng glyphosate có thể gây ung thư, mặc dù các cơ quan quản lý đã kết luận rằng nó khó có thể gây rủi ro đáng kể cho sức khỏe con người khi sử dụng theo chỉ dẫn. Ở Pháp, Hà Lan và Bỉ, glyphosate bị cấm sử dụng trong gia đình. Ở Đức có lệnh cấm một phần việc sử dụng glyphosate. Việt Nam là quốc gia duy nhất ở châu Á cấm hoàn toàn việc sử dụng hóa chất này.

Nên xem hàm lượng phụ gia trên nhãn hàng trước khi mua

Theo Cục An toàn Thực phẩm (Bộ Y tế), để đảm bảo sức khỏe, người tiêu dùng khi chọn mua thực phẩm cần lưu ý hàm lượng chất phụ gia có ghi trên nhãn mác, có địa chỉ sản xuất rõ ràng. Khi chế biến thực phẩm, chỉ sử dụng các phụ gia được phép sử dụng và hàm lượng cho phép để không ảnh hưởng xấu tới sức khỏe.

Ngoài ra, theo Thông tư 24 của Bộ Y tế, sử dụng phụ gia thực phẩm trong ăn uống phải đảm bảo đúng với đối tượng thực phẩm. Chỉ sử dụng phụ gia thực phẩm nếu việc này đạt được hiệu quả mong muốn nhưng không có nguy cơ ảnh hưởng sức khỏe con người, không lừa dối người tiêu dùng.

Các chuyên gia cũng khuyến cáo, người dân chỉ nên sử dụng những loại thực phẩm chế biến sẵn an toàn khi có màu sắc tự nhiên. Trên bao bì cần ghi rõ nhãn hiệu, xuất xứ hoặc ghi rõ thành phần các chất phụ gia (hay phẩm màu) được phép sử dụng.

Người tiêu dùng cũng nên cẩn trọng với các loại thức ăn đường phố, đồ ăn vặt có màu sắc lòe loẹt, sặc sỡ.

Trong nấu ăn chỉ nên tạo vị ngọt cho món bằng chất đạm thật sự có trong thực phẩm tự nhiên như thịt, cá, rau củ, hải sản...

Nếu cần tạo màu cho thực phẩm nên chọn màu tự nhiên từ lá dứa, lá cẩm, quả gấc, cà phê... hoặc phẩm màu thực phẩm. Tuyệt đối không sử dụng hàn the, đường hóa học chế biến thức ăn...