Quỹ Bình ổn giá xăng dầu là loại quỹ được Luật Giá cho phép thành lập trên cơ sở trích từ giá mua xăng, dầu của tổ chức, cá nhân sử dụng xăng, dầu phục vụ cho mục tiêu bình ổn giá.
Các nghị định của Chính phủ hướng dẫn đây là loại quỹ không nằm trong cân đối ngân sách Nhà nước, nhưng nó là một loại quỹ tài chính quốc gia do Nhà nước quản lý, điều hành đặt tại doanh nghiệp kinh doanh xăng, dầu, giao cho doanh nghiệp mở tài khoản tại ngân hàng thương mại. Việc sử dụng quỹ chỉ thực hiện khi có thông báo của Bộ Công Thương, Bộ Tài chính.
Theo ông Hà Minh Long, chuyên gia tài chính, ngoài liên Bộ Công Thương - Tài chính không ai có thẩm quyền quyết định trích lập, sử dụng quỹ này và ngay cả hai Bộ này cũng như doanh nghiệp xăng, dầu cũng không được phép sử dụng quỹ này vào mục đích khác ngoài mục đích bình ổn giá xăng, dầu theo quy định.
Đây là quy định của pháp luật mà ai cũng biết và ngân hàng thương mại càng biết khi chấp thuận các điều kiện cho doanh nghiệp kinh doanh xăng, dầu mở tài khoản Quỹ Bình ổn giá xăng dầu (tài khoản thanh toán không kỳ hạn, mục đích: Quỹ bình ổn giá) tại ngân hàng của mình.
Chia sẻ với báo chí, TS Ngô Trí Long, nguyên Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Thị trường giá cả (Bộ Tài chính) khẳng định, Quỹ Bình ổn giá là tiền người dân góp vào, do Nhà nước quản lý, doanh nghiệp chỉ giữ hộ Nhà nước chứ không phải tiền của doanh nghiệp.
Hiện nay, giá xăng dầu đang được điều hành theo hướng Nhà nước quy định công thức giá cơ sở đầy đủ. Giá cơ sở này sẽ làm căn cứ để cơ quan Nhà nước điều hành giá bán lẻ xăng dầu trong nước.
Việc quy định mức giá cơ sở theo một công thức cố định với các chi phí được tính dựa trên mức chi phí bình quân do các doanh nghiệp báo cáo theo hướng dẫn của Bộ Tài chính sẽ không bao giờ phản ánh đúng mức chi phí của từng doanh nghiệp đầu mối kinh doanh xăng dầu.
Thời gian qua, thị trường xăng dầu thế giới có nhiều biến động bất thường, một trong những nguyên nhân là do các chi phí kinh doanh xăng dầu chưa được tính đúng, tính đủ, tính kịp thời trong cơ cấu giá cơ sở xăng dầu do Nhà nước điều hành dẫn đến doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu bị thua lỗ, không có động lực duy trì hoạt động kinh doanh.
Để khắc phục tình trạng trên, Chính phủ đã sửa đổi, bổ sung quy định về công thức giá cơ sở mặt hàng xăng dầu. Tuy vậy, theo quan điểm của ông Long, vẫn cần tiếp tục theo dõi, nếu cần thiết sửa đổi quy định về công thức giá cơ sở mặt hàng xăng dầu.
Trong thực tế, việc quản lý, giám sát, hậu kiểm liên quan quỹ là không quá khó. Việc xây dựng cơ chế quản lý kiểm soát dòng tiền của quỹ qua ứng dụng công nghệ hoàn toàn thực hiện được. Đặc biệt, cần sớm quy định rõ cơ quan chịu trách nhiệm giám sát việc trích lập, sử dụng đi đôi với kiểm soát thực tế tồn dư quỹ thường xuyên.