Gửi bình luận
Sau khi học được nghề khắc mộc bản, về nước Lương Như Hộc liền truyền nghề cho người làng mình. Để nghề in phát triển, ông đã dày tâm truyền nghề cho các thợ nên nghề khắc mộc bản dần trở nên đắc dụng ở quê ông.
Sách “Đại Nam dư địa chí ước biên” ghi: Liễu Tràng, Hồng Lục, quan Thám hoa thành thầy dạy khắc ván in. Để đền ơn Lương Như Hộc, dân hai làng đã tôn ông lên làm Thành hoàng làng, vị tổ sư nghề khắc ván in và in sách.
Có ý kiến cho rằng, tôn Thám hoa Lương Như Hộc là người đầu tiên truyền bá nghề in vào Việt Nam là không đúng, bởi trước đó Phật giáo nước ta cũng đã khắc bản in kinh.
Sách “Thiền uyển tập anh ngữ lục” chép: “Thiền sư Trí Học họ Tô, người làng Chu Minh phủ Thiên Đức vốn làm nghề khắc bản in kinh. Ông mất ngày 12/5/1190, vào đời Lý Cao Tông”.
Sau này vào thời Trần, kinh sách cũng được in ấn khá nhiều. Đời vua Trần Anh Tông cho in các sách: Phật giáo pháp sư, Đạo trường tân văn, Công văn cách thức… để ban bố cho dân chúng biết. Đến đời Hồ Quý Ly (1400 - 1401) còn cho in tiền giấy và phát hành rộng rãi.
Sách “Đại Việt sử ký toàn thư” còn ghi lại hình dáng và thể thức của đồng tiền giấy: “Giấy 10 đồng vẽ rồng, giấy 30 đồng vẽ sóng, giấy 1 tiền vẽ mây, giấy 2 tiền vẽ rùa, giấy 3 tiền vẽ lân, giấy 5 tiền vẽ phượng, giấy 1 quan vẽ rồng”. Điều này cho thấy kỹ thuật in ấn trước khi Lương Như Hộc truyền bá đã đạt đến trình độ cao.
Tuy nhiên có thể thấy rằng, dù nghề in đã có trước đó nhưng nó chỉ lưu hành trong phạm vi Phật giáo và quản lý Nhà nước. Bởi nhờ những cải tiến quan trọng và sự truyền dạy của Lương Như Hộc trong in ấn đã giúp nghề này phổ biến.
Nhờ đó, làng Liễu Tràng - Hồng Lục đã trở thành trung tâm khắc ván in chữ và sau là tranh khắc của cả nước. Nhiều bộ sách đã được khắc và in ở đây, trong đó phải kể đến bộ “Đại Việt sử ký toàn thư” được khắc đầy đủ lần đầu tiên vào năm Chính Hòa thứ 18 (1697) triều vua Lê Hi Tông.
 |
| Nhà bia Tổ sư nghề khắc ván in Lương Như Hộc ở Liễu Tràng (Hải Dương). |
Nghề in khắc tại quê hương Lương Nhữ Hộc phát triển đến mãi về sau. Đầu thế kỷ 20, nghệ nhân khắc in bộ tranh dân gian “Kỹ thuật của người An Nam” gồm 4.577 bức - do tác giả Henri Oger, một người Pháp sưu tập. Ngoài vẽ về các nghề dân gian và đời sống hằng ngày của người Việt Nam, bộ tranh còn có hình các nhân vật lịch sử như Lương Như Hộc và Kỳ Đồng.
Nhờ nghề in ấn phát triển rộng rãi mà công lao thuộc về Lương Như Hộc, nên sau đó sách học và các sách kinh điển ở Việt Nam đã được sao chép in ấn ra rất nhiều, giúp các học trò không còn khó khăn trong việc thu thập và tiếp cận tri thức.
Một số tư liệu về làng nghề Việt Nam cho biết, từ hai học trò đầu tiên do Lương Như Hộc chọn truyền nghề là Phạm Niên (Phạm Trên) và Phạm Đới (Phạm Dưới), nghề khắc ván in không chỉ hình thành ở Hồng Lục và Liễu Tràng, mà còn lan sang thôn Khuê Liễu.
Ba làng tạo thành trung tâm khắc in bản mộc của cả nước, kéo dài từ thế kỷ 15 đến thế kỷ 19. Thời ấy, đàn ông khỏe mạnh thì xẻ gỗ, khắc mộc bản, phụ nữ và trẻ em thì ngồi in, xén cắt giấy.
Nghề khắc ván in sách đã đem lại cuộc sống khá giả cho cả ba làng nên thời đó có câu: “Đình Sinh, quán Sếu, chùa Tràng/ Trong ba làng ấy không làm cũng có ăn”.
Trong “Hải Dương phong vật khúc”, khi viết về nghề in ấn ở Hồng Lục - Liễu Tràng, có câu: “Phường Hồng Lục, Liễu Tràng khắc chữ/ Bản bộ kinh, bộ sử rành rành”.
Sách “Hải Dương địa dư” cũng viết: “… đến nay, dân hai xã đó còn thờ ông làm Tiên sư. Nhờ được truyền nghề ấy, dân Liễu Tràng, Hồng Lục nhiều thợ sành nghề lắm”.
Tuy không có nghiên cứu chính xác để xác định các bản lưu sách cổ có phải do thợ Liễu Tràng - Hồng Lục in khắc ra hay không, nhưng có thể thấy kỹ thuật in ấn từ hai ngôi làng này đã lan rộng khắp nước.
Nhiều tư liệu triều Nguyễn, một số bản sách cổ trong thư viện “Long Cương tàng bản” của Thượng thư bộ Học Cao Xuân Dục, hay “Phúc Giang thư viện” của Thám hoa Nguyễn Huy Oánh cũng được in khắc theo lối làng Liễu Tràng - Hồng Lục.
Không chỉ là Thám hoa đầu tiên của triều Lê sơ với tài cao học rộng trải các đời vua từ Thái Tông, Nhân Tông, Nghi Dân cho đến Thánh Tông. Lương Như Hộc còn nổi tiếng tài hoa.
Ông để lại nhiều tác phẩm có giá trị cao. Trong “Toàn Việt thi lục” - bộ sách do Lê Quý Đôn soạn còn ghi lại 6 bài thơ do Lương Nhữ Hộc sáng tác khi trên đường đi sứ, như: Thừa lộ bàn, Thiều Châu hoài cổ, Nam Hùng…
Để ghi nhớ công lao, sau khi Thám hoa Lương Như Hộc qua đời - dân làng Liễu Tràng đã lập đền thờ tôn ông làm Thành hoàng và coi là tổ nghề của mình. Di tích đã được xếp hạng năm 1992, hàng năm lễ hội tổ chức vào ngày 13 - 15/9 thu hút đông đảo khách thập phương và giới làm nghề in ấn.
