Gửi bình luận
Hàng loạt cơ chế, chính sách đã và đang được xây dựng, triển khai, trong đó có quy định “vượt khung” về lương, thu nhập, điều kiện làm việc nhằm thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao, nhân tài trong lĩnh vực khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, hướng tới thu hút ít nhất 100 chuyên gia hàng đầu về nước làm việc.
Trong thời đại chuyển đổi số và cạnh tranh toàn cầu về tri thức, việc thu hút và trọng dụng nhân tài, đặc biệt trong lĩnh vực khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, trở thành yêu cầu cấp thiết để nâng cao năng lực nội sinh và sức cạnh tranh quốc gia.
Liên tiếp trong các hội nghị, cuộc họp gần đây, Tổng Bí thư Tô Lâm, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã chỉ đạo Bộ Nội vụ phối hợp với Bộ KH&CN và các bộ, ngành liên quan khẩn trương xây dựng, ban hành cơ chế, chính sách thu hút nguồn nhân lực, nhân tài khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số trong và ngoài nước; có chính sách đãi ngộ đặc biệt để thu hút ít nhất 100 chuyên gia hàng đầu về nước làm việc.
Chủ trương này thể hiện tầm nhìn chiến lược của lãnh đạo Đảng, Nhà nước trong phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cũng như quyết tâm cao độ trong việc kiến tạo một đội ngũ trí thức, chuyên gia hàng đầu để dẫn dắt công cuộc phát triển khoa học, công nghệ và chuyển đổi số quốc gia.
Theo ông Hoàng Anh Tú, Phó Vụ trưởng Vụ Tổ chức cán bộ (Bộ KH&CN), hiện nay, khung pháp lý hiện hành đã khá hoàn thiện, tạo bước đột phá thu hút nhân tài, nhân lực chất lượng cao.
Trong đó, việc Quốc hội thông qua Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo năm 2025 đã tạo ra một nền tảng vững chắc và mang tính đột phá để thu hút nhân tài và thúc đẩy phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.
Luật được xây dựng bám sát các quan điểm chỉ đạo tại Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo trong tình hình mới; tạo hành lang pháp lý thông thoáng, công nhận, trao quyền cho nhà khoa học về sở hữu trí tuệ, tài chính và quyền khai thác thương mại.
Đáng chú ý, Luật đã thiết lập chính sách đãi ngộ tài chính và phi tài chính hấp dẫn hơn cho nhân tài, nhân lực chất lượng cao về khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số; cho phép cơ chế đãi ngộ linh hoạt, kể cả cơ chế vượt khung lương, nhằm thu hút, giữ chân và phát huy nhân tài, đặc biệt là chuyên gia người Việt Nam ở nước ngoài.
Cùng với đó, Quốc hội cũng đã thông qua Luật Công nghiệp Công nghệ số năm 2025 với mục tiêu cụ thể hóa các chính sách phát triển công nghiệp công nghệ số trở thành ngành kinh tế trụ cột, đóng vai trò quan trọng trong việc thu hút và phát triển nhân tài công nghệ. Luật có chính sách ưu đãi vượt trội để phát triển công nghiệp bán dẫn, hình thành hệ sinh thái bán dẫn Việt Nam; đồng thời, đặt nền tảng pháp lý cho trí tuệ nhân tạo (AI) và tài sản số.
Dù hành lang pháp lý khá hoàn thiện, các luật mới đã được ban hành, nhưng theo đánh giá của Bộ KH&CN, việc triển khai vẫn đối mặt với một số thách thức, đòi hỏi tính đồng bộ và khả năng thực thi. Bởi các nghị định, thông tư hướng dẫn cần được ban hành nhanh chóng và đồng bộ với các luật liên quan như Luật Ngân sách, Luật Viên chức...
"Các quy định sẽ không phát huy hiệu quả nếu trình tự, thủ tục rườm rà, thiếu linh hoạt", ông Hoàng Anh Tú chia sẻ.
Một trong những vấn đề then chốt là chính sách đãi ngộ tài chính và phi tài chính. Dù đã có tiến bộ, mức đãi ngộ tài chính cho nhà khoa học vẫn chưa thể so sánh với các quốc gia phát triển.
Bên cạnh đó, các yếu tố phi tài chính như môi trường nghiên cứu chuyên nghiệp, cơ sở vật chất, văn hóa làm việc, cơ hội phát triển sự nghiệp là những yếu tố quan trọng cần được cải thiện đồng bộ.
Đặc biệt, cơ chế “vượt khung” tuy đã được luật cho phép, nhưng phạm vi áp dụng, mức độ cụ thể vẫn cần được làm rõ trong các văn bản hướng dẫn, tránh tình trạng "mở", "đột phá" trên giấy", nhưng thủ tục vẫn “đóng” trong thực tiễn.
Bộ KH&CN xác định trong khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, nhân lực chất lượng cao, nhân tài là yếu tố quyết định, không thể thu hút bằng chính sách cứng nhắc. Việc vượt khung lương, cấp nhà ở, điều kiện làm việc không nên xem là đặc ân mà là điều kiện tối thiểu để những người có khả năng tạo đột phá yên tâm làm việc.
Trên cơ sở định hướng lớn từ Nghị quyết 57-NQ/TW và các luật vừa được ban hành, Bộ KH&CN đang gấp rút xây dựng các chính sách cụ thể và linh hoạt để hiện thực hóa việc thu hút và trọng dụng nhân tài.
Trong đó có thể kể đến việc xây dựng và ban hành các quy định cụ thể về cơ chế chấp nhận rủi ro; cơ chế tự chủ đối với các tổ chức KH&CN công lập; chính sách ưu đãi vượt trội để phát triển công nghiệp bán dẫn; chính sách thu hút, sử dụng và trọng dụng đối với nhân tài, nhân lực chất lượng cao và quy định về phân chia lợi ích từ kết quả nghiên cứu.
Triển khai chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, Bộ KH&CN cũng đang xây dựng Đề án "Phát triển, trọng dụng nhân tài, nhân lực chất lượng cao phục vụ phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia" và sẽ trình Chính phủ trong tháng 9/2025.
Ngoài ra, Bộ KH&CN sẽ tiếp tục đầu tư vào hạ tầng và môi trường nghiên cứu, nâng cấp các phòng thí nghiệm trọng điểm, trung tâm nghiên cứu đạt chuẩn quốc tế, xây dựng các khu công nghệ cao, vườn ươm công nghệ để tạo môi trường thuận lợi cho sáng tạo và đổi mới. Giảm thiểu các rào cản hành chính, bảo đảm quyền tự chủ tối đa cho nhà khoa học, cung cấp nguồn lực (tài chính, trang thiết bị, cơ sở dữ liệu) cho nghiên cứu và thử nghiệm...
Về phía Bộ Nội vụ, hiện nay, Bộ đã hoàn thiện hồ sơ dự thảo Nghị định quy định việc tuyển chọn, sử dụng tổng công trình sư, kiến trúc sư trưởng về khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.
Theo lý giải của Bộ Nội vụ, do chưa có quy định riêng về vị trí, tiêu chí, quy trình tuyển chọn hay chế độ đãi ngộ đối với các chức danh như Tổng công trình sư, Kiến trúc sư trưởng, trong khi đây là các nhân vật chủ chốt để triển khai các chương trình, đề án lớn về công nghệ, đô thị thông minh, hạ tầng số, an ninh mạng... Việc chưa có các quy định nêu trên khiến cho công tác tìm kiếm và tiến cử nhân tài chiến lược gặp nhiều khó khăn.
Nhiều chuyên gia giỏi trong và ngoài nước chưa sẵn sàng tham gia do thiếu bảo đảm pháp lý và điều kiện làm việc tương xứng. Thiếu công cụ pháp lý để gắn kết trách nhiệm, quyền hạn và đánh giá hiệu quả của các cá nhân được giao nhiệm vụ tầm quốc gia...
Bộ Nội vụ xác định cơ chế, chính sách tuyển chọn, sử dụng Tổng công trình sư và Kiến trúc sư trưởng phải bảo đảm tính đột phá, linh hoạt, thực chất, lâu dài và tương xứng với đóng góp của chuyên gia gắn với giao nhiệm vụ cụ thể, đánh giá thông qua sản phẩm đầu ra, chất lượng công việc, tạo động lực để giữ chân “nhân tài” cống hiến lâu dài.
Do đó, Bộ Nội vụ đề xuất trường hợp cán bộ, công chức, viên chức được tuyển chọn làm tổng công trình sư thì được xếp lương chuyên gia cao cấp bậc 3 (tương đương chức danh Bộ trưởng). Đồng thời, được hưởng thu nhập bổ sung theo thỏa thuận trong hợp đồng, bảo đảm tương đương với mức thu nhập của tổng công trình sư là người ngoài hệ thống chính trị.
Trường hợp người không trong hệ thống chính trị (bao gồm người Việt Nam ở trong nước, người Việt Nam ở nước ngoài hoặc người nước ngoài) được tuyển chọn làm tổng công trình sư, thì được hưởng tiền lương và thu nhập theo thỏa thuận trong hợp đồng, bảo đảm không thấp hơn mức lương và thu nhập đã hưởng.
Bên cạnh đó, tổng công trình sư còn được thưởng không quá 20% tổng tiền lương của kỳ đánh giá nếu được cấp có thẩm quyền đánh giá hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ hoặc được thưởng không quá 10% tổng tiền lương của kỳ đánh giá nếu được cấp có thẩm quyền đánh giá hoàn thành tốt nhiệm vụ; được miễn thuế thu nhập cá nhân; được hưởng các chế độ chính sách về nhà ở và phương tiện đi lại, điều kiện làm việc tương đương chức danh Bộ trưởng; chế độ khám sức khỏe, việc làm, trường học với gia đình; chính sách tuyển dụng, bổ nhiệm vào làm công chức, viên chức; về khen thưởng; về nghỉ dưỡng và phục hồi và được hưởng các chính sách thu hút, trọng dụng, đãi ngộ khác của Nhà nước đối với nhân lực chất lượng cao, nhân tài.
Tương tự, kiến trúc sư trưởng cũng được hưởng các chính sách ưu đãi đặc biệt, bảo đảm hấp dẫn và cạnh tranh.
Bộ Nội vụ dự kiến ngân sách nhà nước bố trí kinh phí để thực hiện ký hợp đồng khoảng 530 tỷ đồng/1 năm đối với việc tuyển chọn khoảng 6 Tổng công trình sư, khoảng 30 Kiến trúc sư trưởng hệ thống và khoảng 124 Kiến trúc sư trưởng của Bộ, ngành, địa phương.
