Bơi chải hay bơi trải

- “Việt Nam tự điển” (Lê Văn Đức) • dt. Thuyền hẹp và dài, dùng bơi đua : Bơi trải, chiếc trải”.

- Từ điển Việt Nam phổ thông” (Đào Văn Tập): • Một thứ thuyền (ghe) nhỏ và dài, dùng để bơi đua <> bơi trải”.

- “Việt Nam tân tự điển” (Thanh Nghị): “trải • dt. Thuyền nhỏ và dài <> Bơi trải”.

Trong khi từ điển tiếng Việt đều ghi nhận “trải” với nghĩa là “một loại thuyền nhỏ và dài dùng để bơi đua”, thì “chải” chỉ được giảng với một nghĩa duy nhất trong “chải tóc".

Theo đây, viết “chèo trải” là đúng. Vậy tại sao lại lầm lẫn “trải” thành “chải”? Có thể là một trong mấy khả năng sau đây:

- Phát âm lẫn lộn giữa TR và CH, đọc là “bơi chải”, nên viết cũng là “bơi chải”.

- Không hiểu “trải”, trong “bơi trải”, nghĩa là một loại thuyền nhỏ, nên đoán “chải” ở đây chỉ động tác bơi thuyền, “bơi chải” là khi bơi thuyền, các tay chèo đều tăm tắp, liên tục như “chải” vào nước.

- Phóng viên, báo chí đã căn cứ vào cách viết của Ban tổ chức Hội thi là “bơi chải”, nên cũng viết theo. Bởi vậy, cách viết "bơi chải" trên báo chí trở nên thông dụng hơn "bơi trải".

Như vậy, căn cứ theo từ điển và theo nghĩa hiện thời, thì “trải”, là một loại thuyền nhỏ, dùng để bơi đua, nên viết đúng là “bơi trải” (đua bằng thuyền trải), chứ không phải “bơi chải”. Tuy nhiên, nếu xét về mặt từ nguyên, thì câu chuyện có thể không đơn giản như vậy. Bởi ở Thanh Hoá, có một trò diễn dân gian là “chèo chải”, hát múa, kèm động tác biểu diễn chèo, đua thuyền trên cạn (lứu ý: khi nói và viết người Thanh Hoá phân biệt rõ ràng giữa âm Ch và Tr).

Vậy “trải” trong “bơi trải”, và “chải” trong “chèo chải” có mối quan hệ gì với nhau không? Tại sao lại gọi loại thuyền nhỏ dùng để đua bơi là “trải”, và gọi một trò diễn đua thuyền trên cạn là “chèo chải”?

Câu chuyện tiếp theo thuộc phần việc của các nhà từ nguyên học.