Gửi bình luận
Theo gia phả họ Ngô Chi Nê, thủy tổ họ Ngô là cụ Ngô Bì đến sinh sống, lập nghiệp nơi đây từ những năm đầu thế kỷ 16. Cụ từng làm quan trong triều, giữ chức Thần vũ tá nho trung úy. Cụ có 3 con trai, đều đỗ đạt và làm quan trong triều, trong đó trưởng nam là Tiến sĩ Ngô Cung.
Ngô Cung và 2 cháu nội là Ngô Khuê và Ngô Cầu, trong đó Ngô Khuê giữ nhiều chức vụ quan trọng và có nhiều công lao với triều đình nên khi về trí sĩ được vua ban ruộng làm thực ấp. Khi ông mất được xây lăng thờ, trong lăng có bia ghi danh, công trạng, hàng năm được tổ chức quốc lễ.
Năm 2009, Viện Nghiên cứu Hán Nôm thông báo và dịch thuật về bài văn bia Ngô Khuê. Đầu văn bia có đoạn: “Thường nghe xưa bậc tiền nhân ăn ở hiếu thuận mà đức sáng được nêu, luôn học hành chăm chỉ nên công nghiệp to lớn được ghi danh. Trước sau chọn người tiết tháo hiền lành, có tầm hiểu biết rộng để chép lại làm gương cho đời sau”.
Theo sách “Tam khôi bị lục”, Ngô Khuê từng một lần được cử sang sứ nhà Thanh, sau lại được cử lên biên giới tiếp sứ nhà Thanh, được sứ giả nhà Thanh ca ngợi là bậc giai sĩ nước Nam.
Khi trí sĩ về quê, bạn bè tiễn ông ra cửa nha môn, tặng những câu đối rất đẹp: Cập đệ vinh hoa thiên hạ ít/ Làm quan trong sạch thế gian tinh/ Đậu quế cành thơm huynh đệ sáng/ Vương hòe khóm tốt cháu con vinh.
Lấy cái chết tỏ lòng trung
Tiến sĩ Lê Hiếu Trung là một trong 10 vị đại khoa của làng Chi Nê. Ông thi đỗ Đệ tam giáp đồng tiến sĩ xuất thân tại khoa thi Nhâm Tuất (1502) niên hiệu Cảnh Thống triều vua Lê Hiến Tông.
Tuy nhiên không giống như các sĩ tử khác xuất thân là nho sinh đèn sách, khi đi thi Lê Hiếu Trung đang ở đứng trong hàng ngũ quân đội, ông giữ quân hạng Định Huân.
Năm Đinh Mão niên hiệu Đoan Khánh (1507) khi đang làm quan Giám sát Ngự sử, Ông được triều đình cử làm Phó sứ sang nhà Minh tạ ơn việc sách phong. Đến đời vua Quang Thiệu ông được thăng chức Quốc Tử Giám Tư nghiệp. Trong vai trò này, Lê Hiếu Trung giúp Tế tửu trong việc rèn tập sĩ tử.
Trong vị trí Tư nghiệp, Lê Hiếu Trung không chỉ là nhà quản lý về giáo dục, mà còn là nhà giáo mẫu mực, đức trọng tài cao, là trụ cột quốc gia giúp triều đình trong việc “trị quốc, bình thiên hạ”, là cây đại thụ trong nền văn hóa.
Năm 1521, Chiêu Tông sai Mạc Đăng Dung đem quân đánh con Trần Cảo là Cung ở Kinh Bắc, Lạng Nguyên, bắt được Cung và chấm dứt hoàn toàn loạn Trần Cảo. Quyền thế Đăng Dung càng lớn, năm 1522 hoàng đế cùng một số cận thần lánh khỏi Đông Kinh, hiệu triệu thiên hạ diệt Mạc Đăng Dung. Vua Chiêu Tông mới đầu thuận lợi, tưởng chừng như có thể thống nhất cơ đồ thì lại vụng về làm Trịnh Tuy bất mãn.
Năm 1522, khi vua Chiêu Tông đang ở hành cung Thượng Yên Quyết, Trịnh Tuy làm phản, bắt ép xa giá vào xứ Thanh Hoa. Tư nghiệp Lê Hiếu Trung không khuất phục họ Trịnh, ông lấy cái chết để tỏ lòng trung với vua Lê. Có tư liệu nói rằng, ông bị Trịnh Tuy giết.
Sau khi đánh đuổi được nhà Mạc, nhà Hậu Lê được khôi phục đã ghi nhận Tư nghiệp Quốc Tử Giám Lê Hiếu Trung là Tiết nghĩa. Phan Huy Chú trong “Nhân vật chí” cũng liệt Lê Hiếu Trung là Bề tôi Tiết nghĩa.
Trong đình làng Chi Nê hiện còn lưu giữ bia đá ghi danh 11 vị đỗ đại khoa. Ở làng còn có 3 nhà thờ của 3 dòng họ Nguyễn, Trần, Ngô được xây dựng để tưởng nhớ những vị tiên hiền trong việc học hành thi cử và làm quan trong các triều đại phong kiến. Ba nhà thờ họ đều được xây trên khu đất rộng trước cửa đình làng.
Đình Chi Nê được xây dựng từ lâu đời với lối kiến trúc chạm khắc và đắp nổi công phu. Đình toạ lạc giữa làng, được xây dựng trông hướng Tây Nam, phía trước là sông Bùi uốn lượn. Đình Chi Nê còn lưu giữ nhiều giá trị văn hoá, phản ánh đậm nét truyền thống khoa bảng thi thư của vùng đất hiếu học.
