Gửi bình luận
Gian nan chưa hồi kết
Mặc dù sự việc chưa ngã ngũ, nhưng giới sưu tập cổ vật đã ngán ngẩm bởi những rào cản mang tính quy định rất rõ ràng – ngăn cản cổ vật trở về Việt Nam, trong khi chủ trương của nhà nước khuyến khích hồi hương cổ vật.
Nhà nghiên cứu văn hóa cổ vật Trần Đình Sơn cho rằng, cặp đôn gốm cây mai bị xem là đồ dùng thông thường đã qua sử dụng. Cũng có thể nó chưa phải là đồ cổ, nhưng ai cũng có thể nhận ra đây là đồ mỹ nghệ, có giá trị văn hóa.
Theo TS Đinh Bá Hòa - Hội Khảo cổ học Việt Nam, cho dù cặp đôn có là đồ “giả cổ” thì vẫn là sản phẩm văn hóa. Đã là sản phẩm văn hóa thì phải được trân trọng, đối xử tử tế, công bằng. Không thể cứ cho là đồ đã qua sử dụng là tịch thu.
Cặp đôn gốm cây mai có đến 2 kết luật khác nhau.
Gốm cây mai là dòng gốm Sài Gòn xưa, nổi lên như một hiện tượng của vùng Sài Gòn - Chợ Lớn vào đầu thế kỉ 19. Đây là dòng gốm thiên về mỹ thuật do nghệ nhân người Hoa ở Chợ Lớn chế tác.
Gốm cây mai có hai dòng phổ biến: Gia dụng (lu, hũ, chậu, nồi, bát, đĩa, ấm...) và mỹ thuật (đôn, tranh tượng thờ, linh vật, lư hương, bài vị...).
“Ban đầu, khi ngành văn hoá giám định, xác định không phải cổ vật thì phải trả lại. Nếu là cổ vật, mua hợp pháp thì cũng phải trả lại. Điều này nằm trong chủ trương của nhà nước – khuyến khích đưa cổ vật thuộc văn hoá Việt Nam trở về”, nhà nghiên cứu Trần Đình Sơn khẳng định.
Tuy nhiên, như đã nêu ở trên thì sự nhập nhằng giữa hai khái niệm và “độ vênh” giữa hai bản giám định đã khiến việc hồi hương của cặp đôn gốm cây mai trở nên gian nan chưa hồi kết.
Hồi hương cổ vật bằng cách nào là câu hỏi rất khó trả lời. TS Phạm Quốc Quân - Ủy viên Hội đồng di sản văn hóa quốc gia, từng khẳng định “Đấu giá trực tiếp hay trực tuyến, vẫn là phương cách hữu hiệu và đơn giản nhất để hồi hương cổ vật… Hồi hương cổ vật bằng hình thức mua đấu giá vẫn là thông lệ quốc tế, là một trong những con đường ngắn nhất để di sản trở về với quê hương”.
Tuy nhiên lật lại vấn đề, cặp đôn gốm được ông Phạm Hoàng Việt mua của nhà đấu giá Asium (Paris – Pháp), nhưng đến sân bay thì bị tịch thu. Điều này đặt ra những băn khoăn lẫn hoài nghi trong công tác hồi hương cổ vật.
“Ở Việt Nam, hoàn cảnh lịch sử đã khiến các cổ vật bị thất tán, theo các nhân vật lịch sử hoặc theo con đường chảy máu cổ vật. Việc xây dựng chiến lược quốc gia nhằm đưa trở lại những di sản văn hóa vật thể về Tổ quốc là vấn đề cấp bách. Việc đó không chỉ có ý nghĩa trong công tác bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống, mà còn khẳng định chủ quyền quốc gia, niềm tự hào dân tộc và nền tảng để phát triển kinh tế, xã hội, du lịch”. - TS Phạm Quốc Quân - Ủy viên Hội đồng di sản văn hóa quốc gia.
